Rak dna jamy ustnej jest stosunkowo rzadką chorobą, stanowi około 1,5% wszystkich nowotworów złośliwych. Najczęściej występuje po 40 roku życia, a ryzyko jest ponad dwukrotnie wyższe u mężczyzn niż u kobiet.
Nowotwory jamy ustnej zwykle zaczynają się w komórkach łuskowatych, które wyścielają usta i wnętrze jamy ustnej, nazywane są rakiem płaskonabłonkowym. Rak dna jamy ustnej może powstać w dowolnym punkcie wzdłuż łukowatej powierzchni błony śluzowej, która leży między językiem, a żuchwą, ale najczęstsze miejsce znajduje się w przedniej części łuku. Wiele zmian pojawia się w linii środkowej lub w jej pobliżu lub przecina linię środkową. Zwykle zmiany chorobowe są postrzegane jako wrzody o nieregularnych kształtach i bardzo często są z nimi mylone.
Rak dna jamy ustnej stanowi około 17% nowotworów wewnątrz jamy ustnej i opisywany jest jako jeden z najbardziej złośliwych, choć rzadszych chorób jamy ustnej.
Objawy
We wczesnych stadiach choroba może nie dawać żadnych objawów, ale palacze i osoby często spożywające alkohol powinny regularnie badać się u stomatologa, który może zidentyfikować wczesne objawy.
Symptomy obejmują:
- plamki na podszewce jamy ustnej lub języka, zwykle w kolorze czerwonym lub czerwonym i białym
- owrzodzenia jamy ustnej lub rany, które się nie goją
- obrzęk, który utrzymuje się przez ponad 3 tygodnie
- guzek, zgrubienie skóry lub błony śluzowej jamy ustnej
- ból podczas połykania
- wypadanie zębów
- źle dopasowane protezy
- ból szczęki lub sztywność
- ból gardła
- uczucie, obcego ciała w gardle
- tkliwość języka
- chrypka
- ból szyi lub ucha, który nie ustępuje
Objawy te nie muszą oznaczać raka dna jamy ustnej, ale wymagają kontroli u lekarza.
Przyczyny
Podstawowy czynnik lub kombinacja czynników niezbędnych do powstania raka w jamie ustnej nie została jeszcze ustalona.
Nowotwory rozwijają się, gdy mutacja genetyczna nakazuje komórkom wzrost bez kontroli. Dokładna przyczyna mutacji jest nieznana, ale istnieją dowody na to, że pewne czynniki zwiększają ryzyko rozwoju tego typu nowotworu.
Używanie tytoniu i alkoholu to główne czynniki ryzyka rozwoju raka jamy ustnej. Palacze są trzy razy bardziej narażeni na raka jamy ustnej niż osoby niepalące, a osoby dododatkowo spożywające alkohol mają do 30 razy większe ryzyko wystąpienia tego nowotworu.
Inne czynniki ryzyka:
- Ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe (słońce, lampy słoneczne, solaria)
- Dieta bogata w czerwone mięso, przetworzone mięso i smażone potrawy
- Refluks żołądkowo-przełykowy (GERD)
- Leukoplakia (zmiana w obrębie błony śluzowej najczęściej jamy ustnej charakteryzująca się powstawaniem białych plam lub smug na powierzchni błony śluzowej)
- Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV)
- Przewlekłe zapalenie języka
- Uprzednia radioterapia, w szczególności w obrębie głowy lub szyi
- Regularne żucie orzechów betel (popularny nawyk w niektórych częściach Azji Południowo-Wschodniej)
- Narażenie na niektóre chemikalia, zwłaszcza azbest, kwas siarkowy i formaldehyd.
Diagnostyka
Na początku wykonywana jest biopsja, w której pobierana jest mała próbka tkanki pod kątem obecności komórek nowotworowych. W przypadku rozpoznania raka jamy ustnej następnym zadaniem jest określenie stadium choroby.
Testy obejmują badanie endoskopowe, aby sprawdzić, czy doszło do przerzutów na sąsiednie tkanki oraz testy obrazowe, takie jak prześwietlenie rentgenowskie, tomografia komputerowa (CT) i obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego (MRI).
Określenie stadium nowotworu pomaga w opracowaniu najlepszych metod leczenia i ocenie rokowania.
Leczenie
Leczenie zależy od lokalizacji i stadium raka oraz ogólnego stanu zdrowia i osobistych preferencji pacjenta. Konieczne może być połączenie zabiegów.
Najskuteczniejszym leczeniem jest chirurgiczne wycięcie guza. Zabieg chirurgiczny obejmuje usunięcie guza i marginesu zdrowej tkanki wokół niego. Mały guz wymaga niewielkiej operacji, ale w przypadku większych guzów operacja może obejmować usunięcie części języka lub szczęki. Jeśli nowotwór rozprzestrzenił się na węzły chłonne szyi, chirurgicznie usuwane są nowotworowe węzły chłonne i pokrewna tkanka w szyi.
Nowotwory jamy ustnej są szczególnie wrażliwe na radioterapię, która wykorzystuje wiązki wysokoenergetycznych promieni rentgenowskich lub cząstek promieniowania, aby uszkodzić DNA wewnątrz komórek nowotworowych, niszcząc ich zdolność do reprodukcji.
Brachyterapia jest często stosowana w leczeniu pacjentów z wczesnym stadium raka języka. Druty lub igły radioaktywne są przyklejane bezpośrednio do guza, uwalniając dawkę promieniowania do zmienionej tkanki.
Radioterapia może usunąć raka, jeśli pacjent jest we wczesnym stadium choroby. Nowotwór z przerzutami może być leczony zarówno chemioterapią, jak i radioterapią, zwłaszcza jeśli istnieje znaczna szansa na powrót choroby. Chemioterapia obejmuje stosowanie silnych leków, które uszkadzają DNA komórek nowotworowych, podważając ich zdolność do reprodukcji. Pacjent z rakiem jamy ustnej we wczesnym stadium może wymagać samej radioterapii, ale można ją również połączyć z zabiegiem chirurgicznym i chemioterapią aby zapobiec nawrotowi choroby.
Możliwe jest również stosowanie celowanej terapii lekowej, która wykorzystuje leki znane jako przeciwciała monoklonalne. Leki celowane można łączyć z radioterapią lub chemioterapią.
Profilaktyka i badania
Szereg zmian w stylu życia może zmniejszyć ryzyko wystąpienia raka jamy ustnej. Obejmują one rzucenie palenia, spożywanie alkoholu z umiarem lub wcale, unikanie nadmiernego nasłonecznienia i stosowanie kremu przeciwsłonecznego na ustach, unikanie fast foodów, tłuszczów nasyconych i przetworzonych mięs.
Dowody sugerują, że szansa rozwoju wszystkich rodzajów raka jest niższa wśród osób regularnie ćwiczących i stosujących zdrową dietę, składającej się z dużej ilości owoców, warzyw, oleju rybnego, oliwy z oliwek, produktów pełnoziarnistych i małych ilości chudego białka odzwierzęcego lub roślinnego.
Bibliografia
Grafika: 123rf.com
Więcej komentarzy...