Choroba Sandhoffa to rzadka choroba dziedziczna, która powoduje stopniowe niszczenie komórek nerwowych (neuronów) istoty białej mózgu i rdzenia kręgowego. Razem z chorobą Taya-Sachsa należy do tzw. lizosomalnych chorób spichrzeniowych z rodziny gangliozydoz GM2. W Europie choroba Sandhoffa występuje z częstością 1-9/1 000 000 żywych urodzeń.
Najcięższa i najczęstsza postać choroby Sandhoffa ujawnia się w wieku niemowlęcym, zwykle między 3 a 6 miesiącem życia. Postępujące uszkodzenie układu nerwowego powoduje wówczas regres w rozwoju dziecka – niemowlęta w pierwszej kolejności tracą zdolności motoryczne takie jak siedzenie, pełzanie czy raczkowanie. Wraz z postępem choroby pojawiają kolejne objawy neurologiczne, które wynikają ze zwyrodnienia komórek nerwowych centralnego układu nerwowego. Pozostałe, znacznie rzadsze postacie choroby Sandhoffa przebiegają łagodniej niż postać niemowlęca. Ich objawy ujawniają się z opóźnieniem – w wieku szkolnym, nastoletnim, a nawet dorosłym.
Objawy
Pierwsze objawy niemowlęcej postaci choroby Sandhoffa ujawniają się w pierwszym półroczu życia dziecka. Należą do nich problemy z karmieniem, osłabienie siły i napięcia mięśniowego oraz nadwrażliwość na bodźce zewnętrzne, zwłaszcza akustyczne. Niemowlę w tym okresie staje się drażliwe, apatyczne. Do obrazu klinicznego postaci niemowlęcej choroby Sandhoffa należy także makrocefalia (wielkogłowie), czyli powiększenie obwodu główki oraz wczesna ślepota z objawem „wiśniowej plamki” stwierdzanym podczas okulistycznego badania dna oka. Mogą również występować: hepatosplenomegalia (powiększenie wątroby i śledzony), problemy z połykaniem, napady drgawkowe (padaczka objawowa), a także nawracające infekcje układu oddechowego. Dla choroby Sandhoffa o późniejszym początku charakterystyczne są objawy ataksji rdzeniowo-móżdżkowej, mioklonie (gwałtowne, niekontrolowane zrywania mięśniowe) oraz objawy psychiatryczne, które przeważnie pojawiają się dopiero w wieku dorosłym.
Przyczyny
Choroba Sandhoffa jest tzw. gangliozydozą GM2, należy zatem do grupy chorób spichrzeniowych wywołanych wrodzonym deficytem enzymatycznym. Nieprawidłowy gen HEXB podjednostki β-heksaminidazy A i B dziedziczy się sposób autosomalny recesywny i powoduje niedobór enzymów odpowiedzialnych za rozkład gangliozydów – lipidów wchodzących w skład błon komórkowych, zwłaszcza komórek nerwowych. Nieprawidłowa przemiana oraz masywna akumulacja gangliozydów GM2 w lizosomach neuronów prowadzi do ich odkładania się („spichrzania”) wewnątrz komórek. Nagromadzenie gangliozydów wywołane blokiem enzymatycznym sukcesywnie uszkadza komórki nerwowe istoty białej mózgu i rdzenia kręgowego, co prowadzi do utraty podstawowych funkcji neurologicznych – zarówno ruchowych, jak i intelektualnych.
Diagnostyka
Podstawą rozpoznania choroby Sandhoffa jest obraz kliniczny skupiający się na deficytach neurologicznych, jak również ocena lizosomów w badaniu histopatologicznym oraz oznaczenie aktywności enzymu heksaminidazy w fibroblastach oraz w leukocytach. U osób z chorobą Sandhoffa rezonans magnetyczny mózgu typowo uwidacznia współistnienie zmian istoty szarej i białej oraz zajęcie jąder podkorowych. W pierwszych 2 latach życia obraz mózgu może jednak pozostawać prawidłowy.
Leczenie
Niestety nie istnieje specyficzne leczenie choroby Sandhoffa. Postępowanie farmakologiczne ma na celu spowolnienie regresu rozwojowego oraz zmniejszenie nasilenia objawów neurologicznych, takich jak spastyczność czy napady padaczkowe. Osoby dotknięte chorobą Sandhoffa, szczególnie dzieci z postacią niemowlęcą, wymagają stałej opieki oraz codziennej rehabilitacji.
Profilaktyka i badania
Choroba Sandhoffa ujawnia się w momencie gdy dziecko dziedziczy od rodziców - dwóch bezobjawowych nosicieli o genotypie „Aa” - dwa recesywne (oznaczone literką „a”) warianty nieprawidłowego genu HEXB. W związku z tym ryzyko, że oboje rodzice „Aa” przekażą wadliwy gen i będą mieć chore dziecko wynosi 25% przy każdej ciąży i nie zależy od płci dziecka. W poradnictwie genetycznym niekiedy wykorzystuje się uzupełniające badania genetyki molekularnej, którym celem jest ustalenie konkretnej mutacji występującej w podjednostce beta genu heksaminidazy A i B. Znacznie częściej wykonuje się natomiast badania prenatalne na wczesnym etapie ciąży – zwłaszcza w przypadku, gdy jedno ze starszych dzieci tych samych rodziców dotknięte jest chorobą Sandhoffa bądź innymi chorobami spichrzeniowymi. Diagnostykę prenatalną przeprowadza się na podstawie oznaczenia aktywności enzymów lizosomalnych w komórkach płynu owodniowego i kosmówki, pobranych drogą amniopunkcji oraz biopsji.
Bibliografia
National Organization for Rare Disorders
źródło grafiki: 123rf.com
Więcej komentarzy...