Czerwienica rzekoma (nadkrwistość rzekoma, łac. polycythaemia hypertonica) to zaburzenie proporcji między czerwonymi krwinkami a osoczem, którego podstawową przyczyną jest zmniejszone osocze krwi. Czerwienica rzekoma jest często spowodowana hipowolemią (odwodnieniem), utratą płynów ustrojowych, na przykład przez oparzenia, odwodnienie, spożywanie alkoholu i stres. Specyficznym typem czerwienicy rzekomej jest zespół Gaisböcka. W tym zespole, występującym głównie u otyłych mężczyzn, nadciśnienie przyczynia się do zmniejszenia objętości osocza, powodując względny wzrost liczby czerwonych krwinek.
Po raz pierwszy opisany w 1905 r. zespół Gaisbocka odnosi się do zespołu objawów związanych z czerwienicą, której nie można przypisać rozpoznaniu czerwienicy prawdziwej ani wtórnej erytrocytozy, która pojawiła się w odpowiedzi na hipoksemię.
Czynniki ryzyka rozwoju zespołu Gaisbocka obejmują:
- płeć męską,
- nadciśnienie,
- palenie tytoniu,
- leczenie moczopędne,
- otyłość,
- stres emocjonalny lub fizyczny.
Czerwienica została przypisana zmniejszeniu objętości osocza i może być związana ze wzrostem lepkości krwi i oporem naczyń obwodowych oraz skłonnością do rozwoju zakrzepicy tętniczej lub żylnej.
Stan ustępuje po odpowiednim nawodnieniu organizmu.
Objawy
Pacjenci mogą nie doświadczać żadnych znaczących objawów czerwienicy rzekomej aż do późnych stadiów. Najczęściej jedynym objawem czerwienicy jest zaczerwienienie twarzy i stóp. W zależności od przyczyny, mogą pojawić się następujące objawy:
- Silny ból głowy,
- Zawroty głowy,
- Zmęczenie,
- Zaczerwienienie twarzy,
- Opuchlizna i zaczerwienienie podeszew stóp,
- Nietypowe krwawienie, krwawienia z nosa,
- Ból,
- Świąd,
- Drętwienie lub mrowienie w innej części ciała,
- Objawy grypopodobne,
- Wymioty,
- Biegunka,
- Anoreksja.
Przyczyny
Czerwienica to odpowiedź organizmu na zwiększone zapotrzebowanie na tlen. Występuje, gdy hemoglobina nie jest w stanie pobrać dużych ilości tlenu z płuc. Skrajna otyłość może również poważnie upośledzić wentylację płuc, a tym samym powodować czerwienicę rzekomą.
Przyczyny czerwienicy rzekomej obejmują odwodnienie organizmu, znaczną utratę białka, otyłość, przewlekłe spożycie alkoholu. Do wystąpienia tego stanu może dojść również w wyniku rozległych oparzeń, w przebiegu enteropatii oraz chorób jelit. Istotne statystycznie wyniki laboratoryjne obejmują łagodną otyłość; podwyższenie ciśnienia krwi (zwłaszcza rozkurczowego); zmniejszenie objętości osocza ze względnym wzrostem liczby krwinek czerwonych, hemoglobiny, hematokrytu, lepkości krwi, podwyższenia poziomu białek osocza, cholesterolu w surowicy, triglicerydów, kwasu moczowego i reniny osocza; i zwiększone wydalanie sodu z moczem. Zmniejszenie objętości osocza wydawało się być związane z podwyższeniem rozkurczowego ciśnienia krwi, a niektóre leki przeciwnadciśnieniowe przynosiły korzystne, tymczasowe efekty terapeutyczne.
Podwyższony poziom cholesterolu, triglicerydów i kwasu moczowego w surowicy, zwiększona lepkość krwi i podwyższony poziom reniny w osoczu przypominają zmiany biochemiczne obserwowane w niektórych przypadkach nadciśnienia i miażdżycy. Mogą wyjaśniać, dlaczego pacjenci z zespołem Gaisböcka należą do grupy wysokiego ryzyka osób z nadciśnieniem, u których często rozwijają się powikłania sercowo-naczyniowe.
Czynniki ryzyka obejmują:
- odwodnienie lub niewystarczająca podaż płynów,
- znaczna otyłość,
- alkoholizm,
- choroby jelit.
Diagnostyka
Na podstawie objawów lekarz może zalecić rutynowe badanie lekarskie, rozpoczynając od wywiadu medycznego, a następnie przeprowadzone zostanie dokładne badanie fizykalne. Ważne diagnostycznie pytania będą dotyczyły przyjmowanych leków oraz sterydów anabolicznych, palenia tytoniu, utraty wagi, występowania przewlekłego kaszlu, kołatań serca, duszności, chrapania i historię chorób w rodzinie.
Następnie pacjent zostanie skierowany na badania diagnostyczne, obejmujące:
Poziom tlenu we krwi, mierzony za pomocą badania gazometrii krwi tętniczej (ABG) oraz pełna morfologia krwi obejmująca poziom hemoglobiny i liczby krwinek czerwonych, poziom Hematokrytu (ht, Hct, volfr, PCV). Ponadto można wykonać inne badania krwi, w tym azot mocznikowy we krwi, kreatynina, elektrolity, wskaźniki wątrobowe, kwas moczowy, hormon tyreotropowy, poziom witaminy B12 i fosfataza zasadowa leukocytów.
Po wykonaniu morfologii zwykle konieczne jest wykonanie kilku dodatkowych badań w celu znalezienia przyczyn odwodnienia. W zależności od wstępnych wyników mogą być zalecane badania, które pomogą zróżnicować czerwienicę pierwotną od rzekomej oraz szukać chorób podstawowych.
Zdjęcia rentgenowskie klatki piersiowej, USG i tomografię jamy brzusznej są często przydatne w poszukiwaniu schorzeń leżących u podstaw objawów czerwienicy, takich jak choroby płuc, choroby kardiologiczne i zaburzenia pracy nerek. W przypadku pierwotnej czerwienicy można zalecić biopsję lub aspirację szpiku kostnego.
Leczenie
Pierwszym krokiem w leczeniu czerwienicy rzekomej jest odpowiednie nawodnienie organizmu. Następnie usunięcie lub wyeliminowanie przyczyny objawów jest najważniejszym celem leczenia nieprawidłowości związanych z krwią. W tym celu lekarze mogą stosować upuszczanie krwi lub łagodzenie objawów. Leczenie niediuretycznymi lekami przeciwnadciśnieniowymi może pomóc w zmniejszeniu częstości występowania powikłań. Łagodzenie objawów obejmuje również przyjmowanie leków takich jak leki przeciwhistaminowe łagodzące swędzenie lub aspiryna łagodząca ból i pieczenie związane z chorobą.
Często nie zaleca się leczenia pacjentów z czerwienicą rzekomą, chyba że jest wystąpiły powikłania naczyniowe. Upuszczanie krwi nie jest zalecane w terapii pacjentów z objawami czerwienicy rzekomej.
Profilaktyka i badania
Palacze z tym schorzeniem są zwykle proszeni o rzucenie palenia i oferowane są odpowiednie interwencje wspierające, psychologiczne i farmakologiczne.
Pacjentom z zespołem hipowentylacji w otyłości zaleca się zmniejszenie masy ciała poprzez zmianę stylu życia, terapię farmakologiczną i chirurgię bariatryczną.
Bibliografia
Źródło zdjęcia: 123rf.com
Więcej komentarzy...