Zaburzenie depersonalizacji/derealizacji (DP/DR) jest rodzajem zaburzenia dysocjacyjnego, na które składa się utrzymujące się lub nawracające poczucie nierealności i oderwania (oddzielenia) od ciała lub procesów psychicznych, zwykle z poczuciem bycia zewnętrznym obserwatorem własnego życia (depersonalizacja) lub bycia oderwanym od otoczenia (derealizacja). Osoby z tym zaburzeniem nie tracą kontaktu z rzeczywistością, pozostają krytyczne wobec swoich objawów i są świadome ich nierealności. Zaburzenie jest często wywoływane przez silny stres lub traumatyczne doznania.
Epizod depersonalizacji może trwać od kilku minut do wielu lat. Przejściowe epizody depersonalizacji są powszechne, dane wskazują, że 26–74% społeczeństwa doświadczyło takiego epizodu przynajmniej raz w swoim życiu. O zaburzeniu mówimy, gdy stany depersonalizacji/derealizacji przyjmują postać często nawracających epizodów lub nigdy nie znikają całkowicie i zakłócają zdolność do funkcjonowania.
Depersonalizacja może być również objawem innych zaburzeń, w tym niektórych zaburzeń wywołanych nadużywaniem substancji psychoaktywnych, pewnych zaburzeń osobowości, zaburzeń psychotycznch i zaburzeń neurologicznych. Leczenie obejmuje psychoterapię i farmakoterapię w przypadku współistniejącej depresji lub zaburzeń lękowych.
Objawy
Objawy można podzielić na dwie kategorie: objawy depersonalizacji i objawy derealizacji.
Objawy depersonalizacji obejmują:
- Uczucie bycia zewnętrznym obserwatorem swoich myśli, uczuć, swojego ciała lub części ciała - na przykład, uczucie unoszenia się w powietrzu nad swoim ciałem,
- Poczucie braku kontroli nad mową lub ruchami,
- Uczucie oderwania od siebie, utraty prawdziwego ja,
- Emocjonalne lub fizyczne odrętwienie zmysłów lub reakcji na otaczający świat,
- Uczucie, jakby części ciała miały niewłaściwy rozmiar,
- Trudności w przypisywaniu emocji do wspomnień.
Objawy derealizacji obejmują:
- Poczucie oddziela od świata szklaną szybą - można zobaczyć, co jest poza nim, ale nie można się z nim połączyć,
- Wrażenie, że otoczenie nie jest prawdziwe lub wydaje się płaskie, rozmyte, za daleko, za blisko, za duże lub za małe,
- Przeżywanie zniekształconego poczucia czasu - przeszłość może wydawać się bardzo niedawna, podczas gdy ostatnie wydarzenia odbierane są jako bardzo dawne,
Niektórzy ludzie mogą obawiać się utraty poczytalności, co może przyczynić się do zaburzeń depresyjnych, lękowych lub ataków paniki. U niektórych osób objawy są łagodne i trwają tylko przez krótki czas. Jednak u innych objawy mogą być przewlekłe (ciągłe) i utrzymywać się lub nawracać przez wiele lat, prowadząc do problemów z codziennym funkcjonowaniem, a nawet niepełnosprawności.
Objawy zwykle pojawiają się w okresie dojrzewania lub wczesnej dorosłości. Zaburzenie depersonalizacyjno-derealizacyjne rzadko dotyczy dzieci i osób starszych.
Przyczyny
Niewiele wiadomo na temat przyczyn zaburzeń depersonalizacyjnych, ale pewną rolę mogą odgrywać czynniki biologiczne, psychologiczne i środowiskowe. Podobnie jak inne zaburzenia dysocjacyjne, depersonalizacja często jest wywoływana przez intensywny stres lub traumatyczne wydarzenie. Osoby z zaburzeniami depersonalizacji / derealizacji często doświadczały silnego stresu, takiego jak:
- Przemoc emocjonalna lub zaniedbanie w dzieciństwie (szczególnie częsta przyczyna)
- Przemoc fizyczna
- Bycie świadkiem przemocy domowej
- Posiadanie poważnie upośledzonego lub chorego psychicznie rodzica
- Niespodziewana śmierć członka rodziny lub bliskiego przyjaciela
- Wypadek
- Wojna lub katastrofy naturalne
Epizody mogą być wywołane stresem interpersonalnym, finansowym lub zawodowym, depresją, zaburzeniami lękowymi lub nadużywaniem substancji psychoaktywnych szczególnie marihuany, ketaminy lub halucynogenów.
Diagnostyka
Przejawy depersonalizacji lub derealizacji są powszechne i niekoniecznie są powodem do niepokoju. Ale ciągłe lub silne poczucie oderwania i zniekształcenia otoczenia może być oznaką zaburzenia depersonalizacji-derealizacji lub innego fizycznego lub psychicznego zaburzenia. Należy udać się do lekarza jeśli poczucie depersonalizacji lub derealizacji jest ciągłe lub nawracające, powoduje zaburzenia emocjonalne lub ingeruje w codzienną aktywność, relacje czy pracę.
Rozpoznanie zaburzeń depersonalizacji / derealizacji ma charakter kliniczny i opiera się na obecności następujących kryteriów zgodnych z klasyfikacją zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5):
- Pacjenci mają uporczywe lub nawracające epizody depersonalizacji, derealizacji lub obu.
- Pacjenci wiedzą, że ich nierealne doświadczenia nie są prawdziwe (tj. mają nienaruszone poczucie rzeczywistości).
- Objawy powodują znaczny niepokój lub znacząco upośledzają funkcjonowanie społeczne lub zawodowe.
- Objawy nie mogą być lepiej wyjaśnione przez inne zaburzenie (np. epilepsję, ciągłe nadużywanie substancji psychoaktywnych, zespół lęku napadowego, zespół dużej depresji, inne zaburzenie dysocjacyjne).
Rezonans magnetyczny oraz badanie EEG są wykonywane w celu wykluczenia przyczyn somatycznych, szczególnie jeśli objawy lub progresja są nietypowe (np. jeśli objawy pojawiają się po 40 roku życia). Wskazane mogą być również testy toksykologiczne moczu.
Jeśli lekarz nie stwierdzi żadnych zaburzeń o charakterze somatycznym, osoba może zostać skierowana do konsultację psychiatryczną lub psychologiczną, lub pracowników służby zdrowia specjalnie przeszkolonych w zakresie diagnozowania i leczenia chorób psychicznych. Psychiatra lub psycholog skorzysta ze specjalnie zaprojektowanych testów psychologicznych, ustrukturyzowanych wywiadów i kwestionariuszy, aby dokonać diagnozy pacjenta pod kątem zaburzeń dysocjacyjnych.
Leczenie
Najskuteczniejsze leczenie DP/DR zwykle obejmuje psychoterapię, zwłaszcza terapię psychodynamiczną lub terapię poznawczo-behawioralną (CBT). Ten rodzaj terapii zaburzeń psychicznych i emocjonalnych wykorzystuje techniki psychologiczne zaprojektowane, aby pomóc osobie lepiej rozpoznawać i przekazać swoje myśli i uczucia dotyczące konfliktów psychologicznych, które mogą prowadzić do doświadczeń depersonalizacyjnych. Terapia poznawcza to specyficzny rodzaj psychoterapii, który koncentruje się na zmianie dysfunkcyjnych wzorców myślenia. Z pomocą terapeuty pacjent pozna czym jest zaburzenie depersonalizacyjno/derealizacyjne, odkryje i przepracuje wszelkie przeszłe traumy lub czynniki ryzyka oraz pozna strategie radzenia sobie, aby przygotować się na ewentualne przyszłe epizody.
Techniki poznawcze mogą pomóc zablokować obsesyjne myślenie o nierzeczywistym stanie istnienia.
Techniki behawioralne mogą pomóc pacjentom w wykonywaniu zadań, które odwracają ich uwagę od depersonalizacji i derealizacji.
Techniki uziemienia wykorzystują 5 zmysłów (np. przez odtwarzanie głośnej muzyki lub umieszczanie kawałka lodu w dłoni), aby pomóc pacjentom poczuć się bardziej połączonymi ze sobą i światem oraz poczuć się bardziej realnie w danej chwili.
Terapia psychodynamiczna pomaga pacjentom radzić sobie z negatywnymi uczuciami, ukrytymi konfliktami lub doświadczeniami, które sprawiają, że pewne emocje są nie do zniesienia dla jaźni.
Farmakoterapia na ogół nie jest stosowana w leczeniu zaburzeń dysocjacyjnych. Jeśli jednak osoba z zaburzeniem dysocjacyjnym również cierpi na depresję lub zaburzenia lękowe, może odnieść korzyść z leku przeciwdepresyjnego lub przeciwlękowego. Leki przeciwpsychotyczne są również stosowane, aby pomóc w zaburzeniach poznawczych i percepcyjnych związanych z depersonalizacją.
Profilaktyka i badania
Najskuteczniejszym metodą zapobiegania zaburzeniom depresonalizacynym jest skorzystanie z pomocy terapeuty, jeśli osoba znajduje się grupie ryzyka. Czynniki, które mogą zwiększać ryzyko zaburzenia depersonalizacji-derealizacji obejmują:
- Pewne cechy osobowości, które sprawiają, że osoba próbuje unikać stresorów lub konfliktów lub im zaprzecza, co utrudnia przystosowanie się do trudnych sytuacji,
- Poważny uraz, w dzieciństwie lub w wieku dorosłym, taki jak doświadczenie lub bycie świadkiem traumatycznego wydarzenia lub przemocy,
- Silny stres, taki jak zakończenie związku, problemy finansowe lub związane z pracą,
- Depresja lub lęk, szczególnie ciężka lub długotrwała depresja lub zaburzenia lękowe z napadami paniki,
- Zażywanie środków psychoaktywnych, które mogą wywoływać epizody depersonalizacji lub derealizacji.
U wielu pacjentów możliwe jest całkowite wyleczenie z zaburzenia depersonalizacji/derealizacji. Objawy związane z tym zaburzeniem często ustępują samoistnie lub po terapii, która pomaga osobie radzić sobie ze stresem lub urazem, które wywołały objawy. Jednak bez leczenia epizdy depersonalizacji mogą występować częściej, mogą również przyjmować cięższy przebieg, który może przyczynić się do znacznego pogorszenia stanu pacjenta i wystąpienia dodatkowych zaburzeń psychicznych.
Bibliografia
Źródło zdjęcia: Pixabay.com
Więcej komentarzy...