Gruczolaki potowe (łac. syringoma) to małe, łagodne guzki skórne pochodzące z wewnątrznaskórkowej części przewodowej gruczołu ekrynowego. Zmiany najczęściej obserwuje się w okolicach oczu i górnej szczęki twarzy, rzadziej na kończynach, klatce piersiowej, brzuchu, pachach, narządach płciowych i pośladkach. Rzadko na skórze głowy można znaleźć zmiany, które w tych przypadkach wiązały się z wypadaniem włosów i łysieniem bliznowaciejącym.
Te nieszkodliwe narośla powstają, gdy komórki gruczołów potowych są nadaktywne. Gruczolaki potowe występują częściej u kobiet niż u mężczyzn i zwykle pojawiają się w okresie dojrzewania lub wczesnej dorosłości, chociaż mogą również rozwijać się u dzieci w wieku przedpokwitaniowym lub późniejszej dorosłości.
W większości przypadków gruczolaki potowe są nieszkodliwe i nie powodują objawów, czasem, choć bardzo rzadko, występuje świąd. Gruczolaki potowe są powiązane z kilkoma różnymi schorzeniami, w tym cukrzycą. Chociaż rzadko, niektórzy ludzie mają genetyczne predyspozycje do ich rozwoju.
Objawy
Gruczolaki potowe zwykle pojawiają się jako małe guzki, które rosną od 1 do 3 milimetrów. Są żółtawe, cieliste lub brązowe. Zwykle występują w symetrycznych skupiskach po obu stronach twarzy lub ciała.
Narośla nie są swędzące ani bolesne i zwykle nie dają objawów. Rzadko jednak u niektórych osób występuje silny ból i swędzenie, szczególnie podczas pocenia się.
Zwykle gruczolaki potowe rozwijają się z czasem, ale u niektórych osób, zwłaszcza młodszych, mogą wystąpić nagłe, erupcyjne narośla. Takie erupcyjne gruczolaki często powodują intensywne swędzenie, a także zaczerwienienie i ból. Zwykle występują na klatce piersiowej lub brzuchu i mają postać wielu zmian występujących w tym samym czasie.
Przyczyny
Podczas gdy badania immunohistochemiczne enzymów wykazały, że gruczolaki pochodzą najprawdopodobniej z ekryny, ich dokładna patofizjologia pozostaje niejasna. Wiadomo, że te zmiany mogą być spowodowane przez jakąkolwiek aktywność zwiększającą produktywność gruczołów potowych. Kanały potowe to struktury rurkowe, które przenoszą pot z gruczołu potowego na powierzchnię skóry, aby go uwolnić i ochłodzić. Gruczolaki potowe rozwijają się, gdy komórki przewodów potowych w najbardziej zewnętrznej warstwie skóry zarastają lub gruczoły potowe nadmiernie reagują, tworząc guzy lub nieprawidłowe rozrosty tkanek.
Ze względu na ich typowy początek w okresie dojrzewania i doniesienia o zwiększonym rozmiarze podczas ciąży i menstruacji, postulowano, że gruczolaki mogą mieć podłoże hormonalne. Przeprowadzono badania receptorów estrogenu i progesteronu, ale wyniki były sprzeczne. Za powstałe zmiany skórne może również odpowiadać proces zapalny. Występują przypadki rodzinne z dominującym dziedziczeniem.
Ponadto niektóre schorzenia wpływają na aktywność gruczołów potowych i mogą zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia guzków potowych.
Obejmują one:
- Predyspozycje genetyczne,
- Zespół Downa,
- Cukrzycę,
- Zespół Marfana,
- Zespół Ehlersa-Danlosa.
Diagnostyka
Gruczolaki potowe to łagodne, nieszkodliwe zmiany skórne, jednak zawsze warto skontrolować u dermatologa każdą nową zmianę na skórze.
W badaniu przedmiotowym gruczolaki są zwykle widoczne jako małe, zgrupowane grudki koloru skóry do żółtawego. Każda zmiana ma charakterystycznie 1-4 mm i są one zwykle rozmieszczone symetrycznie. Gruczolaki są często mylone z innymi chorobami skóry.
Stany z podobnymi objawami obejmują:
- Prosaki,
- Liszaj płaski,
- Kępki żółte,
- Przerost łojowy,
- Trądzik pospolity,
- Płaskie brodawki,
- Podstawnokomórkowy rak skóry.
Po badaniu przedmiotowym rozpoznanie można potwierdzić wykonując biopsję skóry, ponieważ gruczolaki potowe mają wyraźną histologię. Składają się z wielu struktur przewodowych osadzonych w zrębie włóknistym w powierzchownej skórze właściwej. Biopsja służy również wykluczeniu innych jednostek chorobowych o charakterze nowotworowym. Ważnymi jednostkami w histologicznej diagnostyce różnicowej, które należy wykluczyć są:
- rak podstawnokomórkowy skóry,
- nabłoniak włosowy,
- drobnotorbielowaty rak przydatkowy.
Nagłe gruczolaki o charakterze erupcyjnym powiązano z nadczynnością tarczycy, więc badanie czynności tarczycy (TSH, wolna frakcja tyroksyny T4) u tych pacjentów może być przydatne. Ponadto histologiczny wariant jasnokomórkowy gruczolaków jest często powiązany z cukrzycą, więc w takich przypadkach pacjent może być skierowany na badanie stężenia glukozy we krwi na czczo.
Leczenie
Gruczolaki potowe są zmianami łagodnymi, a leczenie jest konieczne tylko z kosmetycznego punktu widzenia. Ponieważ terapie medyczne są na ogół nieskuteczne i opisano je tylko w kilku pojedynczych przypadkach, podstawą leczenia gruczolaków są metody chirurgiczne, tylko wtedy, gdy powodują one uciążliwe objawy.
Gruczolaki mogą powodować niepokój emocjonalny, zwłaszcza gdy są rozległe lub oszpecające. Niektóre narośla rozwijają się również bardzo blisko delikatnych tkanek, takich jak oczy lub genitalia. Gruczolaki w tych wrażliwych obszarach zwiększają ryzyko podrażnień i urazów i wymagają usunięcia.
Jeśli konieczne jest leczenie, istnieje kilka różnych rodzajów operacji stosowanych w leczeniu gruczolaków potowych. Należy zauważyć, że chociaż dostępnych jest wiele zabiegów chirurgicznych, żadna pojedyncza metoda nie okazała się całkowicie skuteczna w ich trwałym usunięciu. Ponadto wszystkie operacje niosą ze sobą nieodłączne ryzyko, takie jak infekcja i blizny.
Rodzaje operacji gruczolaków obejmują:
- Chirurgia laserowa: Terapia laserowa jest zwykle preferowaną opcją leczenia gruczolaków, ponieważ znacznie zmniejsza ryzyko blizn i infekcji. W wielu przypadkach wystarczy tylko jeden zabieg laserowy, aby całkowicie usunąć narośl.
- Elektrochirurgia: Podczas elektrochirurgii prądy elektryczne są skoncentrowane i przesyłane przez strzykawkę. Prądy te niszczą nieprawidłowe tkanki i uszkadzają naczynia krwionośne. Podobnie jak w przypadku chirurgii laserowej, całkowite usunięcie zmiany zajmuje zwykle tylko jedną sesję elektrochirurgii.
- Krioterapia: Podczas krioterapii używany jest ciekły azot, który doprowadza do zamrożenia gruczolaka.
- Dermabrazja: Podczas dermabrazji lekarze używają wysadzanego diamentem koła lub cienkiego metalowego drutu, aby fizycznie usunąć i wyrównać górne warstwy skóry. Ta procedura jest często nieodpowiednia w przypadku gruczolaków, które są głęboko zakorzenione w skórze. Według American Society for Dermatologic Surgery 50-procentowa poprawa docelowego stanu skóry jest uważana za udaną operację dermabrazji.
- Peeling chemiczy: Pewne chemikalia, najczęściej kwas trichlorooctowy, można podawać bezpośrednio na skórę, zwykle powodując wysychanie i odpadanie narośli. Peelingi chemiczne często nie powodują blizn.
- Wycięcie chirurgiczne: W niektórych przypadkach zmiany należy usunąć chirurgicznie przy użyciu tradycyjnych narzędzi. Chirurgia jest często ostatecznością, ponieważ wycięcie prawie nieuchronnie prowadzi do blizn i uszkodzenia tkanki. Wycięcie guzka może być jedyną opcją w przypadku grudek osadzonych głęboko w skórze.
- Leczenie farmakologiczne: Niektóre leki miejscowe i doustne mogą pomóc w usunięciu gruczolaków, jednocześnie pobudzając i wspomagając regenerację tkanek. Leki są często pierwszą linią leczenia łagodnych zmian skórnych, biorąc pod uwagę niskie ryzyko powikłań, takich jak blizny, uszkodzenie tkanek i infekcja.
- Leki stosowane w leczeniu gruczolaków potowych obejmują:
* miejscowe lub doustne retinoidy,
* stosowana miejscowo 1% atropina.
Płyny i kremy zawierające niskie stężenia (poniżej 10 procent) środków złuszczających lub delikatnie usuwających górne warstwy skóry mogą również pomóc w zmniejszeniu widoczności gruczolaków.
Profilaktyka i badania
Jedynym skutecznym sposobem zapobiegania jest regularne złuszczanie, stosowanie środków ściągających i poddawanie się terapiom, które mają na celu zmniejszenie lub ograniczenie aktywności gruczołów potowych. Unikanie lub ochrona skóry przed stresorami środowiskowymi i chemicznymi, takimi jak promienie UV, może również pomóc zmniejszyć ryzyko wzrostu grudek.
Czynniki, które mogą zmniejszyć ryzyko wystąpienia gruczolaków to:
- Stosowanie kremu przeciwsłonecznego,
- Unikanie czynników drażniących skórę i alergenów,
- Kontrola poziomu cukru we krwi, ponieważ gruczolaki są uważane za powikłanie cukrzycy,
- Zdrowa, zbilansowana dieta bogata w składniki odżywcze, takie jak witamina A i E,
- Stosowanie domowych środków złuszczających lub produktów dostępnych bez recepty raz/dwa w tygodniu lub w razie potrzeby,
- Stosowanie naturalnych środków ściągających i toników do skóry, takich jak sok z cytryny i ocet jabłkowy,
- Zastrzyki z toksyny botulinowej A, lepiej znane jako botoks, są stosowane w celu zmniejszenia nadmiernej potliwości i mogą pomóc w zapobieganiu i leczeniu gruczolaków potowych.
Bibliografia
Źródło zdjęcia: 123.rf
Więcej komentarzy...