Gruźlica płuc (TB) to choroba zakaźna wywoływana przez bakterie (Mycobacterium tuberculosis), które najczęściej atakują płuca. Na szczęście gruźlica jest uleczalna i można jej zapobiegać. TB przenosi się między ludźmi drogą kropelkową. Gdy osoba z gruźlicą zacznie kasłać, kichać lub pluć wyrzuca prątki gruźlicy w powietrze i naraża inne osoby na zakażenie. Aby doszło do zarażenia, wystarczy, że osoba w pobliżu zacznie wdychać kropelki i powietrze razem z zarazkami. Około 35% ludności na świecie ma utajoną gruźlicę. Oznacza to, że część osób w organizmie których są bakterie Mycobacterium tuberculosis, jeszcze nie zachorowała na gruźlicę i jeszcze nie może jej przenosić. Utajona choroba, nie dająca objawów, może prowadzić do opóźnień w poszukiwaniu opieki i powodować dalsze przenoszenie się bakterii na inne osoby. Bez odpowiedniego leczenia umiera nawet 65% osób chorych na gruźlicę. WHO szacuje, że od 2000 roku uratowano ok. 53 milionów ludzi chorych na TB, dzięki prawidłowej diagnozie i leczeniu. Co pocieszające większość przypadków gruźlicy można wyleczyć, jeśli leki są dostarczane i przyjmowane w prawidłowy sposób.
Gruźlica posiada jednak różne postacie. Najczęściej atakuje płuca, ale zdarza się też że i inne organy i wtedy mamy do czynienia z tzw. gruźlicą pozapłucną. Do tej pory zidentyfikowano kilka jej rodzajów:
Gruźlica opłucnej - choroba w obrębie opłucnej powoduje gromadzenie się różnej ilości płynu, czasami może to być nawet kilka litrów.
Gruźlica węzłów chłonnych - najczęściej atakowane są węzły chłonne na szyi i nad obojczykiem. W następstwie choroby węzły stają się miękkie i mogą tworzyć się przetoki, z których może wypływać ropa.
Gruźlica kości i stawów - najczęściej dotyka kręgosłupa. Na początku objawy są niejednoznaczne, dominują bóle zajętych stawów i ograniczenie ich ruchomości. Gruźlica kręgosłupa może prowadzić do złamania kręgosłupa.
Gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych - choroba, która najczęściej występuje u dzieci i jest bardzo trudna do wyleczenia. Początkowo objawia się uczuciem senności i zmęczenia, któremu może towarzyszyć stan podgorączkowy.
Objawy
Podczas rozwijania się gruźlicy najbardziej charakterystyczne objawy to:
- kaszel,
- gorączka,
- nocne poty,
- utrata masy ciała itp.
Początkowo objawy te mogą być bardzo słabe. Z czasem postępują i mogą do nich dołączyć:
- uporczywy kaszel, trwający co najmniej 3 tygodnie z flegmą, która zawiera krew, uczucie zmęczenia i złe samopoczucie, obrzęk szyi, ból w klatce piersiowej. Jeśli symptomy te utrzymują się przez co najmniej 3 tygodnie, bezwzględnie należy udać się do lekarza.
Przyczyny
Główną przyczyna choroby są bakterie Mycobacterium tuberculosis. Przenoszą się one drogą kropelkową, przez co bardzo łatwo dochodzi do zakażenia. Chora osoba emituje prątki gruźlicy, które powietrzem dostają się do organizmu zdrowej osoby. Tam prątki zajmują albo płuca albo atakują inne organy. Osoby zakażone bakteriami gruźlicy mają dożywotnie ryzyko zachorowania na gruźlicę na poziomie 10%. Najbardziej narażone na zachorowanie (wszelkimi postaciami gruźlicy), są osoby żyjące z HIV, niedożywieniem lub cukrzycą, a także palacze. Osoby chore na gruźlicę mogą zarazić nawet do 10-15 innych osób przez bliski kontakt w ciągu roku, co stwarza ogromne zagrożenie.
Diagnostyka
Podczas wizyty u lekarza pierwszego kontaktu zapyta on o wszystkie objawy i przeprowadzi wywiad. Jeśli stwierdzi, że istnieje ryzyko gruźlicy, to skieruje pacjenta do pulmonologa. Następnie zostaną przeprowadzone badania fizykalne, które obejmują słuchanie płuc i sprawdzenie obrzęku w węzłach chłonnych. Oprócz tego wykonuje się 2 testy na obecność bakterii TB – test skórny i badanie krwi. Badanie te nie wykazują jednak, czy TB jest aktywne, czy ukryte. Aby przetestować pacjenta pod kątem aktywności choroby, lekarz zaleca badanie plwociny i prześwietlenie klatki piersiowej. Każda osoba u której zdiagnozowano gruźlicę wymaga leczenia, bez względu na jej postać.
Leczenie
Gruźlicamoże być śmiertelna, ale w wielu przypadkach można jej zapobiegać i leczyć. Niegdyś gruźlica była główną przyczyną śmierci na całym świecie. Dlatego też odstawia się ją do lamusa, jako chorobę, która obecnie prawie nie występuje, a to duży błąd.
Dzięki poprawie warunków życia i rozwojowi antybiotyków zachorowalność na gruźlicę znacząco spadła w krajach rozwiniętych, co jednak nie sprawia, że o gruźlicy możemy zupełnie zapomnieć. Nieoczekiwanie w latach osiemdziesiątych XX wieku, liczba zachorowań na gruźlicę zaczęła ponownie rosnąć. WHO podaje, że jest to jedna z 10 głównych przyczyn śmierci na całym świecie i „główna przyczyna śmierci z powodu jednego czynnika zakaźnego”. WHO szacuje, że w 2018 r. prawie 10 milionów ludzi na całym świecie zachorowało na gruźlicę, a 1,5 miliona zmarło na tę chorobę, w tym 251 000 osób, które również miały HIV.
Właściwy rodzaj antybiotyku i długość leczenia zależy od wieku pacjenta i ogólnego stan zdrowia, a także lokalizacja infekcji i w zależności czy szczep TB jest lekooporny czy nie.
Leczenie utajonej TB obejmuje przyjmowanie antybiotyku raz w tygodniu przez 12 tygodni lub codziennie przez 9 miesięcy. Leczenie aktywnej choroby zakłada przyjmowanie kilku leków przez 6 lub 9 miesięcy. Gdy dana osoba ma szczep TB oporny na leki, leczenie staje się bardziej złożone.
Konieczne jest ukończenie pełnego cyklu leczenia, nawet jeśli objawy ustąpią. Jeśli dana osoba przestanie wcześnie przyjmować leki, niektóre bakterie mogą przeżyć i stać się oporne na antybiotyki. Wtedy może rozwinąć się gruźlica oporna na leki.
Profilaktyka i badania
Profilaktyka obejmuje z jednej strony unikanie potencjalnych dróg zakażenia, szczególnie jeśli w naszym otoczeniu znajduje się chora osoba, w tym:
- trzymanie się z dala od osób zarażonych, dopóki nie będzie już ryzyka infekcji,
- zakładanie maseczki,
- zakrywanie ust,
- wietrzenie pokoi.
Można przyjąć szczepionkę na gruźlicę, ale Naukowcy z USA nie zalecają jednak szczepienia na masową skalę, chyba że istnieje wysokie ryzyko zachorowania.
Bibliografia
Źródło zdjęcia: 123rf.com
Więcej komentarzy...