Guz Wilmsa, znany również jako nefroblastoma lub nerczak płodowy, jest rzadkim nowotworem nerki, który dotyka głównie dzieci. Chociaż rzadki, guz Wilmsa jest najczęstszym rodzajem nowotworu nerek u dzieci i czwartym najczęstszym rodzajem raka u w tej grupie wiekowej. Guz Wilmsa może wystąpić między 1 a 5 rokiem życia. Najczęściej dotyka dzieci w wieku od 3 do 4 lat i staje się znacznie mniej powszechny po 5 roku życia. Uważa się, że guz zaczyna rosnąć, gdy płód rozwija się w macicy.
Nowotwór najczęściej występuje tylko w jednej nerce, choć czasami można go znaleźć w obu nerkach jednocześnie. U około 5 do 10% dotkniętych chorobą osób rozwija wiele guzów w jednej lub obu nerkach. Guz Wilmsa może rozprzestrzeniać się z nerek do innych części ciała, przerzuty dotyczą najczęściej wątroby oraz płuc.
Rokowanie jest bardzo dobre. Przy odpowiednim leczeniu dzieci z guzem Wilmsa mają 90% przeżywalności. Jednak ryzyko nawrotu jest duże, wynosi od 15 do 50%, w zależności od cech pierwotnego guza. Nowotwory zwykle nawracają w ciągu pierwszych 2 lat po leczeniu i rozwijają się w nerkach lub innych tkankach, takich jak płuca. Osoby, które miały guza Wilmsa, mogą doświadczać komplikacji zdrowotnych lub późnych efektów leczenia w wieku dorosłym, takich jak zmniejszona czynność nerek, choroby serca i rozwój dodatkowych nowotworów.
Objawy
Przed zdiagnozowaniem guza Wilmsa większość dzieci nie wykazuje żadnych oznak choroby i zwykle zachowuje się i bawi normalnie. Często rodzic odkrywa jędrny, gładki guzek w brzuchu dziecka (brzuch). Nie jest niczym niezwykłym, że masa rośnie dość duża, zanim zostanie odkryta.
W rzeczywistości przeciętny guz Wilmsa w momencie rozpoznania osiąga pół kilograma.
Większość dzieci z guzem Wilmsa doświadcza jednego lub więcej z tych objawów:
- Wyczuwalna, bezobjawowa masa w okolicy brzucha,
- Obrzęk brzucha,
- Bóle brzucha, podbrzusza lub okolicy lędźwiowej,
- Widoczna asymetria brzucha,
- Krwinkomocz lub rzadziej krwiomocz,
- Nawracające infekcje układu moczowego.
Ponadto dodatkowe objawy mogą obejmować:
- Gorączkę,
- Nudności lub wymioty,
- Zaparcia lub biegunki,
- Utratę apetytu,
- Duszność,
- Nadciśnienie.
Przyczyny
Uważa się, że guz Wilmsa jest spowodowany mutacjami genów odpowiedzialnych za prawidłowy rozwój układu moczowo-płciowego, najczęściej są to mutacje w genach WT1, WT2 i WT3, genie CTNNB1 lub genie AMER1. Te geny dostarczają instrukcje tworzenia białek, które regulują aktywność genów i promują wzrost i podział (proliferację) komórek. Wszystkie mutacje genów WT1, CTNNB1 i AMER1 prowadzą do niekontrolowanej proliferacji komórek, umożliwiając rozwój nowotworu.
Zmiany na krótkim ramieniu (p) chromosomu 11 są również związane z rozwojem guza Wilmsa. Dwa geny w tym obszarze, IGF2 i H19, są włączane lub wyłączane w zależności od tego, czy kopia genu została odziedziczona po matce czy ojcu. Ta specyficzna dla rodzica różnica w aktywacji genów jest zjawiskiem zwanym imprintingiem genomowym. W niektórych przypadkach guza Wilmsa nieprawidłowości w procesie imprintingu genomowego na chromosomie 11 prowadzą do utraty aktywności genu H19 i zwiększonej aktywności genu IGF2 w komórkach nerki. Te zmiany aktywności prowadzą do niekontrolowanego wzrostu komórek i rozwoju guza u osób z guzem Wilmsa.
W większości przypadków guzów Wilmsa obejmujących jedną nerkę i prawie we wszystkich przypadkach obejmujących obie nerki, uważa się, że guzy pochodzą z niedojrzałej tkanki nerki, która nigdy nie rozwinęła się prawidłowo. Te niedojrzałe tkanki są znane jako spoczynki nerczycowe. Prawdopodobne jest, że zmiany genetyczne są zaangażowane w obecność zastojów nerkowych, a dodatkowe zmiany genetyczne powodują przekształcenie się zaczynów nerkowych w guz.
U około 1-2% dzieci guz Willmsa występuje rodzinnie. Jednak naukowcy uważają, że niektóre czynniki genetyczne mogą zwiększać ryzyko dziecka lub predysponować dzieci do rozwoju tego nowotworu. Guz Wilmsa może być cechą innych schorzeń genetycznych spowodowanych mutacjami w genie WT1 lub zmianami w imprintingu genomowym genów IGF2 i H19.
Następujące zespoły genetyczne mogą zwiększać ryzyko wystąpienia nowotworu Wilmsa u dziecka:
- Zespół Beckwitha-Wiedemanna
- Zespół WAGR
- Zespół Denysa-Drasha
- Zespół Frasiera
- Zespół Perlmana
- Zespół Sotosa
- Zespół Simpsona-Golabiego-Behmela
- Zespół Blooma
- Zespół Li-Fraumeni
- Trisomia 18, zwana także zespołem Edwarda
Zespół Frasiera, zespół WAGR i zespół Denysa-Drasha są powiązane z mutacjami w genie WT1. Zespół Beckwitha-Wiedemanna, zaburzenie wzrostu, które powoduje powiększenie ciała i narządów, jest powiązany z mutacją w genie WT2. Są to oba geny, które tłumią nowotwory i znajdują się na chromosomie 11. Jednak zmiany w tych genach odpowiadają tylko za niewielki procent guzów Wilmsa. Prawdopodobnie istnieją inne mutacje genów, które nie zostały jeszcze odkryte.
Dzieci z pewnymi wadami wrodzonymi mogą być bardziej podatne na nowotwór Wilmsa. Ze stanem związane są następujące wady wrodzone:
- aniridia: wrodzony brak tęczówki.
- przerost połowiczy: gdy jedna strona ciała jest większa od drugiej.
- wnętrostwo: niezstąpione jądra u chłopców.
- spodziectwo: gdy otwór moczowy znajduje się na spodzie prącia.
Diagnostyka
Dzieci, posiadajace zespoły lub wady wrodzone związane z guzem Wilmsa, powinny być regularnie badane pod kątem choroby. Podstawowa, kontrolna diagnostyka obejmuje badania fizykalne i USG brzucha i nerek.
Według American Cancer Society lekarze zalecają, aby dzieci z wyższym ryzykiem guza Wilmsa poddawały się badaniu co trzy lub cztery miesiące, dopóki nie osiągną wieku około 8 lat. Choroba występuje niezwykle rzadko u dzieci, które nie mają żadnych czynników ryzyka. Dlatego badania służace rozpoznaniu guza Wilmsa nie są zwykle wykonywane, chyba że dziecko ma objawy, takie jak obrzęk brzucha.
Kilka testów służy do potwierdzenia diagnozy guza Wilmsa i określenia stadium choroby.
Testy te mogą obejmować:
- badanie fizykalne,
- USG,
- Badania laboratoryjne: takie jak badania krwi i moczu w celu sprawdzenia ogólnego stanu zdrowia dziecka, oceny pracy nerek, bakterii w moczu oraz liczby czerwonych i białych krwinek,
- Tomografia komputerowa,
- Rezonans magentyczny,
- Skany kości,
- Biopsja - w niektórych przypadkach może wystąpić wskazanie do jej wykonania.
Leczenie
Leczenie guza Wilmsa zwykle obejmuje zabieg chirurgiczny i chemioterapię, a czasem radioterapię. Leczenie może się różnić w zależności od stadium choroby, oraz stanu lub histologii komórek rakowych. Większość guzów Wilmsa ma „korzystną” histologię, co oznacza, że łatwiej je wyleczyć.
Ponieważ ten typ raka jest tak rzadki, dzieci z guzami Wilmsa są zwykle leczone przez zespół lekarzy obejmujący pediatrów, chirurgów, urologów lub nefrologów oraz onkologów.
Lekarze stosują system oceny stopnia zaawansowania, aby opisać rozległość guza. Bardzo agresywny nowotwór leczy się intensywną kuracją, aby uzyskać jak największą szansę na wyleczenie. Dziecko z mniej inwazyjną chorobą otrzyma najmniejszą ilość potrzebnego leku, co pomaga zmniejszyć długoterminowe skutki uboczne.
Najczęstsze stadia nowotworu Willmsa:
Stadium 1: Rak występuje tylko w jednej nerce i można go całkowicie usunąć chirurgicznie. Około 41% wszystkich guzów Wilmsa to stadium 1.
Stadium 2: Rak rozprzestrzenił się poza nerkę do okolic, ale można go całkowicie usunąć chirurgicznie. Około 23% to etap 2.
Stadium 3: Rak nie rozprzestrzenił się poza brzuch, ale nie można go całkowicie usunąć chirurgicznie. Około 23% to stadium 3.
Stadium 4: Rak rozprzestrzenił się na odległe narządy, takie jak płuca, wątroba lub mózg. Około 10 procent guzów Wilmsa to stadium 4.
Stadium 5: W momencie rozpoznania guz znajduje się w obu nerkach. Około 5 procent guzów Wilmsa to stadium 5.
Leczenie guza Wilmsa może rozpocząć się od zabiegu chirurgicznego w celu usunięcia całości lub części nerki (nefrektomia). Chirurgia służy również do potwierdzenia diagnozy — tkanka usunięta podczas operacji jest wysyłana do laboratorium w celu ustalenia, czy jest rakowa i jaki rodzaj nowotworu znajduje się w guzie.
Gdy rak występuje w obu nerkach, chirurdzy zwykle usuwają jak najwięcej nowotworu, starając się zachować jak najwięcej zdrowej tkanki nerkowej, aby uniknąć przeszczepu nerki.
Chemioterapia może być stosowana przed zabiegiem chirurgicznym w celu zmniejszenia guzów i ułatwienia ich usunięcia. Może być stosowana po zabiegu chirurgicznym w celu pozbycia się wszelkich komórek rakowych, które mogą pozostać w organizmie. Chemioterapia może być również opcją dla dzieci, których nowotwory są zbyt zaawansowane, aby można je było całkowicie usunąć chirurgicznie.
W przypadku dzieci z nowotworem obu nerek chemioterapia jest zalecana przed zabiegiem. Może to zwiększyć prawdopodobieństwo, uratowania co najmniej jednej nerki w celu zachowania funkcji nerek.
Wszystkie plany leczenia zwykle obejmują zarówno operację, jak i chemioterapię. Bardziej zaawansowane stadia mogą również wymagać radioterapii.
Rokowanie po leczeniu jest zwykle bardzo dobre, z 90% skutecznością terapii. W przypadku rozległych przerzutów, lub występowania ciężkich chorób współistniejących leczenie będzie miało bardziej agresywny przebieg, wciąż dając jednak duże szanse na wyleczenie. Możliwe są nawroty choroby, dlatego tak ważne jest regularne wykonywanie badań kontrolnych.
Profilaktyka i badania
Guzowi Wilmsa nie można zapobiec.
Jeśli dziecko ma czynniki ryzyka guza Wilmsa (np. powiązane zaburzenia genetyczne), lekarz może zalecić okresowe USG nerek w celu wykrycia nieprawidłowości w tym obszarze. Chociaż to badanie przesiewowe nie może zapobiec guzowi Wilmsa, może pomóc w wykryciu choroby na wczesnym etapie.
Bibliografia
Źródło zdjęcia: 123rf.com
Więcej komentarzy...