Nerwicę histeryczną można krótko zdefiniować jako stan, w którym ludzie doświadczają fizycznych objawów o podłożu psychologicznym. Histeria to termin, który obecnie nie jest już używany w medycynie, ale kiedyś była powszechną diagnozą medyczną. Mówiąc językiem laika, histeria jest często używana do opisania emocjonalnego zachowania, które wydaje się nadmierne i poza kontrolą.
Termin histeria pochodzi od greckiego słowa hystera oznaczającego macicę, co odzwierciedla przekonanie starożytnych egipskich lekarzy, że zjawisko choroby było spowodowane „wędrowaniem w łonie.” Hipokrates i Galen zaakceptowali to założenie i aż do końca XIX wieku histeria pozostała chorobą kobiet i organizmu (ogólnie układu nerwowego). Pomysł, że jest to zaburzenie czysto psychologiczne, pochodzi z badań nad histerią Breuera i Freuda z 1896 r., które doprowadziły do psychoanalitycznej koncepcji histerii – dominującej teorii histerii, funkcjonującej przez kolejne 60 lat.
Chociaż kiedyś uważano ją za stan diagnozowalny, histeria została usunięta z Podręcznika diagnostycznego i statystycznego zaburzeń psychicznych (DSM). W 1980 roku Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne zmieniło swoją diagnozę „nerwicy histerycznej, na „zaburzenie konwersyjne”. Dzisiaj psychologia rozpoznaje różne typy zaburzeń, które były historycznie znane jako histeria, w tym zaburzenia dysocjacyjne, konwersyjne i zaburzenie po postacią somatyczną.
Zaburzenia dysocjacyjne to zaburzenia psychiczne, które obejmują przerwanie (dysocjację) aspektów świadomości, w tym tożsamości i pamięci. Te rodzaje zaburzeń obejmują fugę dysocjacyjną, dysocjacyjne zaburzenie tożsamości i amnezję dysocjacyjną. W najnowszej aktualizacji DSM, DSM-5, objawy, które kiedyś były określane pod szerokim parasolem histerii, pasują do tego, co obecnie określa się jako zaburzenie z objawami somatycznymi.
Objawy
Według słów Colemana (1981) „Histeria jest neurotyczną obroną, w której objawy jakiejś choroby fizycznej pojawiają się bez żadnej podstawowej patologii organicznej”. Występuje także minimalna utrata kontaktu z życiem codziennym. W przewlekłej lub przedłużającej się histerii pacjent stara się osiągnąć mniej lub bardziej trwały tryb życia poprzez rozwój niesprawności funkcjonalnej. W ten sposób jego objawy pozwalają mu przystosować się do tej części środowiska, z którą chce się zmierzyć.
Chociaż pacjent doświadcza różnych fizycznych objawów typu dysocjacyjnego, takich jak częściowy paraliż, oraz zaburzenia słuchu i wzroku, w rzeczywistości fizyczne uszkodzenia nie występują. Reakcje dysocjacyjne obejmują około 5 procent wszystkich zaburzeń nerwicowych.
Objawy zależą od rodzaju zaburzeń dysocjacyjnych, ale mogą obejmować:
- Amnezja dysocjacyjna (utrata pamięci) niektórych okresów, wydarzeń, osób i danych osobowych
- Ataki histeryczne (silne, nieadekwatne do sytuacji reakcje emocjonalne)
- Częściowy paraliż
- Depersonalizacja - poczucie oderwania od siebie, swoich emocji, działania i ciała
- Zniekształcone poczucie czasu
- Odrętwienie emocjonalne lub fizyczne
- Bezsenność
- Derealizacja - postrzeganie ludzi, rzeczy i świata wokół jako zniekształconych i nierzeczywistych
- Tunelowe widzenie
- Fuga dysocjacyjna (częściowa lub całkowita utrata pamięci i tożsamości)
- Bezgłos histeryczny (nagła utrata zdolności mówienia)
- Obecność licznych objawów somatycznych (kołatanie serca, bóle brzucha, zawroty głowy, duszność, uczucie "guli" w gardle, nadmierna potliwość)
- Niewyraźne poczucie tożsamości
- Znaczący stres lub problemy w związkach, pracy lub innych ważnych obszarach życia
- Niezdolność do radzenia sobie ze stresem emocjonalnym lub zawodowym
- Problemy ze zdrowiem psychicznym, takie jak depresja, lęk oraz myśli i zachowania samobójcze
Proces dysocjacji obejmuje rozłączenie między pamięcią, świadomością, tożsamością i myślami. Innymi słowy, podczas gdy normalnie mózg przetwarza zdarzenia (takie jak wspomnienia, tożsamość, postrzeganie, funkcje motoryczne itp.) razem, podczas dysocjacji te części pękają, pozostawiając uczucie rozłączenia.
Kryteria diagnostyczne dla zaburzeń z objawami somatycznymi odnotowane w DSM 5 to:
- Jeden lub więcej objawów somatycznych, które są niepokojące lub powodują znaczne zakłócenie codziennego życia.
- Nadmierne myśli, uczucia lub zachowania związane z objawami somatycznymi lub powiązanymi problemami zdrowotnymi, objawiające się co najmniej jednym z poniższych:
- Nieproporcjonalne i uporczywe myśli o powadze objawów.
- Utrzymujący się wysoki poziom niepokoju o zdrowie lub objawy.
- Nadmiar czasu i energii poświęcony tym objawom lub problemom zdrowotnym.
Chociaż każdy objaw somatyczny może nie być obecny w sposób ciągły, stan objawów jest trwały (zazwyczaj dłużej niż 6 miesięcy).
Zaburzenie z objawami somatycznymi wiąże się ze znacznym skupieniem się na objawach fizycznych, takich jak osłabienie, ból lub duszność. To zaabsorbowanie objawami powoduje znaczny stres i trudności w normalnym funkcjonowaniu. Osoba może faktycznie zmagać się z jakąś chorobą somatyczną lub nie. Należy zauważyć, że w zaburzeniach dysocjacyjnych i somatycznych osoba nie symuluje choroby, niezależnie od tego, czy jest chora, czy nie, wierzy, że jest chora.
Przyczyny
Zaburzenia somatyczne i dysocjacyjne mają szeroki zakres proponowanych czynników etiologicznych, w tym zwiększone pobudzenie autonomiczne pod wpływem stresu, nieprawidłowe relacje między półkulami mózgu, możliwe czynniki genetyczne, współistniejącą depresję lub lęk, trauma emocjonalną w dzieciństwie lub w późniejszym życiu, zachowania wyuczone od wczesnej ekspozycji na zachowanie rodziców związane z chorobą, nieświadomy konflikt, czynniki społeczno-kulturowe i zewnętrzne wzmocnienia. Zaburzenia dysocjacyjne mogą być spowodowane połączeniem traumy emocjonalnej i predyspozycji do dysocjacji.
Poprzez przekształcanie lub segregowanie lęku w fizyczny objaw w histerycznych nerwicach pacjent stara się zmniejszyć niepokój. Dysocjacyjne zaburzenie tożsamości jest spowodowane trwającą traumą w dzieciństwie, która pojawia się przed szóstym do dziewiątym rokiem życia. Osoby z dysocjacyjnym zaburzeniem tożsamości zwykle mają bliskich krewnych, którzy również mieli podobne doświadczenia. Zaburzenia dysocjacyjne zwykle rozwijają się jako sposób radzenia sobie z traumą. Zaburzenia najczęściej pojawiają się u dzieci poddanych przewlekłej przemocy fizycznej, seksualnej lub emocjonalnej lub, rzadziej, w środowisku domowym, które jest przerażające lub wysoce nieprzewidywalne. Jednak do dysocjacji w postaci ostrej często dochodzi w reakcji na skrajnie trudne doświadczenie, najczęściej związane z zagrożeniem życia i zdrowia, lub z powodu śmierci bliskiej osoby. Nazywa się to dysocjacją okołourazową. Umysł korzysta z tego mechanizmu obronnego, aby uchronić osobę przed pełnym wpływem przykrego doświadczenia
Chociaż dokładna przyczyna dysocjacji i zaburzeń somatycznych nie jest jasna, eksperci zauważają, że dysocjacja koreluje z zaburzeniami nastroju i lęku, a także jest sposobem radzenia sobie z traumą.
W rezultacie dysocjacja często dotyka osoby, które doświadczyły następujących rodzajów traumy:
- Wypadki
- Napaść
- Klęski żywiołowe
- Walka wojskowa
- Przemoc seksualna lub fizyczna
Kiedy dysocjacja jest związana z lękiem lub paniką, zwykle pojawia się przez krótszy okres czasu niż wtedy, gdy jest spowodowana traumą lub nadużyciem lub jest objawem możliwego do zdiagnozowania zaburzenia dysocjacyjnego.
W przypadku lęku jest to ciągły, niski poziom stresu, który obciąża układ nerwowy i ostatecznie może spowodować dysocjację, aby się chronić.
Diagnostyka
Częstość występowania zaburzeń dysocjacyjnych w ciągu życia waha się od 10% w populacji ogólnej do 46% wśród pacjentów hospitalizowanych psychiatrycznie. Diagnozę można postawić za pomocą ustrukturyzowanych wywiadów klinicznych dotyczących zaburzeń dysocjacyjnych DSM-V oraz behawioralnej obserwacji objawów podczas wywiadu. Dodatkowo wykorzystuje się psychologiczne narzędzia i kwestionariusze, pomiary oparte na wynikach, zapisy od lekarzy oraz informacje od partnerów, rodziców lub przyjaciół. Niektóre testy diagnostyczne zostały również zaadaptowane lub opracowane do użytku z dziećmi i młodzieżą.
Zaburzenia dysocjacyjnego nie można potwierdzić podczas jednej sesji i często zdarza się, że pacjenci, u których zdiagnozowano zaburzenie dysocjacyjne lub somatyczne, przez lata nie uzyskali prawidłowej diagnozy. Przyczyną takiej sytuacji jest fakt, że osoby z objawami nerwicowymi o charakterze dysocjacyjnym długo nie szukają wyjaśnień swoich problemów.
Pojawiają się problemy z klasyfikacją, diagnozą i strategiami terapeutycznymi zaburzeń dysocjacyjnych i konwersyjnych, które można zrozumieć w historycznym kontekście histerii. Nawet obecne systemy używane do diagnozowania tych zaburzeń, takie jak DSM-V i ICD-10, różnią się sposobem określania klasyfikacji. Pacjenci z powyższymi objawami często szukają wyjaśnień swoich objawów somatycznych u różnych lekarzy. Zanim zostaną skierowani do specjalisty zdrowia psychicznego mogą upłynąć lata. W większości przypadków specjaliści zdrowia psychicznego zanim postawią ostateczną diagnozę, będą chcieli wykluczyć obecność faktycznej choroby somatycznej, która mogłaby tłumaczyć objawy.
Leczenie
Leczenie zaburzeń dysocjacyjnych związanych z lękiem zwykle obejmuje psychoterapię (taką jak terapia poznawczo-behawioralna lub terapia dialektyczno-behawioralna, terapia psychodynamiczna). Desensytyzacja oraz terapia odwrażliwiania za pomocą ruchu gałek ocznych (EMDR) to kolejne interwencje terapeutyczne, które są stosowane w przypadku traumy leżącej u podłoża problemów dysocjacyjnych. Stosowane są również techniki relaksacyjne, biofeedback, fizjoterapia, zalecana jest także stała relacja między lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej a pacjentem, która koncentruje się na radzeniu sobie z objawami zamiast na całkowitym wyleczeniu. Leczenie zaburzeń dysocjacyjnych i somatycznych na ogół obejmuje rozszerzoną psychoterapię.
W każdym podejściu do pacjentów z zaburzeniami nerwicowymi kluczowe jest nawiązanie sojuszu terapeutycznego i umożliwienie powrotu do zdrowia z godnością. Ważne jest, aby personel pielęgniarski i medyczny unikał określania tych osób jako manipulujących, zależnych lub wyolbrzymiających ich trudności.
W niektórych przypadkach może być konieczne włączenie farmakoterapii, lekarz może przepisać leki przeciwpsychotyczne, przeciwdepresyjne lub przeciwlękowe w celu złagodzenia niektórych objawów stanu dysocjacyjnego.
Profilaktyka i badania
Dzieci, które są wykorzystywane fizycznie, emocjonalnie lub seksualnie, są bardziej narażone na rozwój zaburzeń zdrowia psychicznego, takich jak zaburzenia dysocjacyjne. Warto podjąć kroki, które zmniejszą ryzyko rozwoju problemów ze zdrowiem psychicznym.
Jeśli dziecko było maltretowane lub doświadczyło innego traumatycznego zdarzenia, należy natychmiast skontaktować się z lekarzem. Lekarz może skierować dziecko do specjalisty zdrowia psychicznego, który pomoże mu odzyskać zdrowie i przyjąć zdrowe umiejętności radzenia sobie.
Bibliografia
Źródło zdjęcia: 123rf.com
Więcej komentarzy...