Próchnica zębów to proces zakaźny, w którym dochodzi do rozpadu szkliwa zębów. Próchnica powstaje w wyniku złożonej interakcji między bakteriami próchnicotwórczymi wytwarzającymi kwas w połączeniu z ulegającymi fermentacji węglowodanami i innymi czynnikami dietetycznymi, genetycznymi, behawioralnymi, społecznymi i kulturowymi.
Dzieci są podatne na próchnicę, gdy tylko pojawią się pierwsze zęby, co zwykle dzieje się w wieku około 6 miesięcy. Próchnicę wczesnodziecięcą definiuje się jako obecność jednej lub więcej zepsutych, brakujących (z powodu próchnicy) lub wypełnionych powierzchni zęba w jakimkolwiek zębie mlecznym u dzieci w wieku przedszkolnym, od urodzenia do 71 mesiąca życia. Termin „ciężka próchnica wczesna” odnosi się do nietypowych, postępujących lub ostrych form próchnicy zębów.
National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES) wykazało, że częstość występowania próchnicy w zębach mlecznych u 2- do 5-latków wzrosła z około 24 do 28% w latach 1988-1994 i 1999-2004. Około trzy czwarte przypadków dzieci z próchnicą nie były leczone z powodu tej choroby.
Próchnica wczesnodziecięca wiąże się z bólem i utratą zębów, a także z upośledzeniem wzrostu, zmniejszonym przyrostem masy ciała i negatywnym wpływem na jakość życia. Leczenie stomatologiczne lub ekstrakcje zębów próchnicowych mogą być traumatycznym doświadczeniem dla małych dzieci, co może przyczynić się do poważnych komplikacji. Próchnica wczesnodziecięca wiąże się również z zaburzeniami w rozwoju, może wpływać na wygląd, samoocenę, mowę i wyniki w nauce; i wiąże się z przyszłą próchnicą zarówno w zębach mlecznych, jak i stałych. Przedwczesna utrata zębów trzonowych mlecznych w wyniku próchnicy wczesnej może skutkować utratą przestrzeni łukowej, prowadzącą do stłoczenia zębów stałych, co wpływa na estetykę i może wymagać korekty ortodontycznej.
Dobra wiadomość jest taka, że próchnicy można w dużej mierze zapobiec. Zęby mleczne pomagają dzieciom jeść i mówić, od nich zależna jest rówież właściwa pozycja zębów stałych, dlatego ważne jest, aby od samego początku dbać o zęby dziecka.
Objawy
Poniżej przedstawiono najczęstsze przyczyny próchnicy zębów u dzieci, należy jednak pamiętać, że próchnica może być nieco inna dla każdego dziecka. Ubytki nie zawsze powodują objawy. Czasami zarówno dzieci jak i rodzice nie wiedzą o ich istnieniu, dopóki stomatolog nie znajdzie zmian próchnicowych podczas wizyty.
Ogólne objawy próchnicy u dzieci:
- Na zębach w dotkniętych obszarach zaczynają tworzyć się białe plamy. Te plamy oznaczają, że szkliwo zaczyna się rozpadać, co może prowadzić do wczesnej nadwrażliwości zębów,
- Na zębie pojawia się wczesny ubytek, ma jasnobrązowy kolor,
- Ubytek staje się głębszy,
- Zmienia się jego kolor, z ciemniejszego odcienia brązu do czarnego,
- Ból w okolicy zęba,
- Wrażliwość na niektóre pokarmy, takie jak słodycze i gorące lub zimne napoje.
Przyczyny
Próchnica zębów jest chorobą, która występuje, gdy bakterie, głównie Streptococcus mutans, kolonizują powierzchnię zębów i metabolizują węglowodany (zwłaszcza rafinowane cukry) w celu wytworzenia kwasu mlekowego i innych kwasów, co powoduje demineralizację zębów. Dochodzi do tego, gdy na zębach pozostaną pokarmy zawierające węglowodany (cukry i skrobie). Taka żywność obejmuje mleko, napoje gazowane, rodzynki, słodycze, ciasta, soki owocowe, płatki zbożowe i chleb. Bakterie, które normalnie żyją w jamie ustnej, zmieniają te pokarmy, wytwarzając kwasy. Połączenie bakterii, pożywienia, kwasu i śliny tworzy substancję zwaną płytką nazębną, która przykleja się do zębów. Z biegiem czasu kwasy wytwarzane przez bakterie zjadają szkliwo zębów, powodując ubytki.
U dzieci w wieku od 12 do 30 miesięcy próchnica zazwyczaj dotyka początkowo zębów siecznych pierwotnych szczęki i pierwszych trzonowców mlecznych, odzwierciedlając wzorzec wyrzynania się.
Próchnica zębów objawia się najpierw białymi plamami, które są małymi obszarami demineralizacji pod powierzchnią szkliwa. Na tym etapie zmiana próchnicowa jest zwykle odwracalna. Jeśli stan jamy ustnej nie ulegnie poprawie, demineralizacja postępuje i ostatecznie prowadzi do nieodwracalnych ubytków, z utratą prawidłowego kształtu i konturu zębów. Dalszy postęp procesu próchnicowego prowadzi do zapalenia miazgi i utraty zębów i może wiązać się z powikłaniami, takimi jak zapalenie tkanki łącznej twarzy i infekcje ogólnoustrojowe.
Czynniki ryzyka próchnicy zębów u małych dzieci obejmują:
- wysoki poziom próchnicy kolonizacji bakteryjnej,
- częste narażenie na cukier i rafinowane węglowodany w diecie,
- niewłaściwe karmienie butelką,
- niski przepływ śliny,
- wady rozwojowe szkliwa zębów,
- niski status socjoekonomiczny,
- wcześniejsza próchnica,
- próchnica u matki oraz wysoki poziom bakterii próchnicotwórczych u matek i zła higiena jamy ustnej matki.
Próchnicą butelkowa może wystąpić u niemowląt, które uspokajane są przedłużonym karmieniem butelką lub usypiają z butelką mleka (lub innych słodkich napojów). Mleko może gromadzić się w ustach, a laktoza zawarta w mleku odżywia bakterie, które powodują próchnicę podczas snu dziecka. Podczas snu wydzielanie śliny jest mniejsze, więc nie chroni zębów przed uszkodzeniami.
Do innych czynników ryzyka należy brak dostępu do opieki stomatologicznej, niski poziom fluoru w wodzie, nieodpowiednie szczotkowanie zębów lub nieodpowiednie stosowanie past do zębów zawierających fluor oraz brak wiedzy rodziców dotyczącej zdrowia jamy ustnej.
Diagnostyka
Badania przesiewowe pod kątem próchnicy zębów i ryzyka próchnicy u małych dzieci przed pójściem do szkoły mogą zidentyfikować próchnicę na wcześniejszym i odwracalnym etapie. Wczesne rozpoznanie pozwala na interwencje w celu leczenia istniejącej próchnicy, zapobiegania progresji próchnicy i zmniejszenia częstości występowania przyszłych zmian.
Strategie przesiewowe zazwyczaj obejmują ocenę ryzyka dla zdrowia jamy ustnej i badanie jamy ustnej w celu identyfikacji dzieci wysokiego ryzyka, w tym tych, które już mają próchnicę. Lekarze podstawowej opieki zdrowotnej mogą odgrywać ważną rolę w badaniach przesiewowych w kierunku próchnicy zębów, ponieważ wiele małych dzieci rutynowo odwiedza lekarza pierwszego kontaktu zaraz po urodzeniu, ale nie odwiedza dentysty, dopóki nie osiągną starszego wieku.
Dentysta dziecka może zazwyczaj zdiagnozować próchnicę na podstawie:
- pełnej historia zdrowia dziecka,
- badanie jamy ustnej i uzębienia dziecka,
- zdjęcia rentgenowskie zębów.
Leczenie
Leczenie zależy od objawów, wieku i ogólnego stanu zdrowia dziecka. Zależy to również od tego, jak ciężka jest próchnica.
U małych dzieci zagrożonych próchnicą interwencje koncentrują się na zmniejszeniu obciążenia bakteriami, zmniejszeniu spożycia rafinowanych cukrów i zwiększeniu odporności zębów na rozwój próchnicy. Strategie zmniejszania obciążenia bakteriami obejmują stosowanie fluoru, porady dla rodziców dotyczące poprawy higieny jamy ustnej, stosowanie ksylitolu i miejscowych środków przeciwbakteryjnych, takich jak chlorheksydyna. Interwencje edukacyjne i behawioralne mogą zmniejszyć spożycie rafinowanych cukrów poprzez zmiany w diecie i praktykach żywieniowych. Dzieci z próchnicą lub zagrożone próchnicą mogą również zostać skierowane na potrzebną opiekę stomatologiczną.
W większości przypadków leczenie stomatologiczne wymaga usunięcia zepsutej części zęba i zastąpienia go wypełnieniem. Wypełnienia to materiały umieszczane w zębach w celu naprawy uszkodzeń spowodowanych próchnicą. Preferowane jest częściowe usunięcie próchnicy, a nie całkowite usunięcie głębokich zmian ze względu na zachowanie miazgi. Lecznie kanałowe, obejmujące usunięcie środka zęba, nerwu i naczynia krwionośnego, może być konieczne, jeśli ząb jest całkowicie zniszczony.
Profilaktyka i badania
Próchnicy zębów dziecka można zapobiec, wykonując następujące proste czynności:
- Oczyszczanie dziąseł i okolicy języka niemowlęcia po każdym karmieniu. Można to zrobić za pomocą gazika zwilżonego letnią, przegotowaną wodą.
- Kontynuowanie zabiegów higienicznych jamy ustnej, z uwzględnieniem każdego wyrzynającego się ząbka dziecka. Około 1 roku życia można uczyć dziecko myć zęby za pomocą szczoteczki do zębów, z użyciem pasty z fluorem, w ilości odpowniedniej do wieku dziecka. W przypadku dzieci w wieku poniżej 3 lat używana jest niewielka ilości pasty do zębów wielkości ziarenka ryżu. Od 3 roku życia dziecko może używać pasty do zębów w ilości odpowiadającej wielkości ziarnka grochu.
- Codzienne nitkowanie zębów dziecka po ukończeniu 2 roku życia.
- Dobrze zbilansowana dieta dziecka. Należy ograniczyć przekąski o dużej zawartości cukrów, takie jak chipsy, słodycze, ciastka i ciasta.
- Zapobieganie przenoszeniu bakterii do ust dziecka, nie dzieląc naczyń do jedzenia. Nie należy czyścić smoczka niemowlęcia śliną!
- Jeśli dziecko używa butelki przed snem, wlewać do niej tylko wodę. Soki lub mleko modyfikowane zawierają cukry, które mogą prowadzić do próchnicy.
- Zaplanowanie rutynowych zabiegów higienizacyjnych, oczyszczenia zębów i badania jamy ustnej dziecka przez stomatologa co 6 miesięcy.
Bibliografia
Źródło zdjęcia: Pixabay.com
Więcej komentarzy...