Gruźlica to choroba wysoce zakaźna, wywołana przez Mycobacterium tuberculosis (prątek gruźlicy) - typ ludzki lub zwierzęcy. Narządem najbardziej dotkniętym gruźlicą jest układ oddechowy, płuca i opłucna. Gruźlicę płuc przebiega w dwóch etapach, pierwotnym i popierwotnym (wtórnym). Około 90-95% przypadków gruźlicy wtórnej u dorosłych występuje w wyniku reaktywacji utajonej pierwotnej infekcji.
Gruźlica płuc może przyjąć postać gruźlicy naciekowej, włóknisto-jamistej przewlekłej gruźlicy płuc i marskości płuc, serowatego zapalenia płuc lub gruźlicy prosówkowej. W około 30% przypadków przebieg gruźlicy płuc może być bezobjawowy. Prątki gruźlicy mogą długo ukrywać się w organizmie człowieka i dać objawy gruźlicy płuc po wielu latach od pierwotnego zakażenia. Następnie serowate zapalenie płuc objawi się wysoką gorączką i silną dusznością, nieleczone może prowadzić do niewydolności oddechowej, która stanowi bezpośrendnie zagrożenie życia.
Objawy
Objawy serowatego zapalenia płuc obejmują:
- wysoką gorączkę
- przewlekły kaszel (najpierw suchy, następnie mokry z odksztuszaniem masy serowatej)
- kwioplucie
- silna duszność
- osłabienie
- bóle w klatce piersiowej
- niewyjaśniona utrata wagi
- w skrajnych przypadkach niewydolność oddechowa
- objawy toksemii.
Przyczyny
Do zakażenia prątkami gruźlicy dochodzi przeważnie drogą wziewną. Prątki unoszą się w powietrzu z wykrztuszonej plwociny, następnie wdychane są do dróg oddechowych, skąd mogą zainfekować inne narządy. Gruźlica popierwotna zazwyczaj rozwija się w wyniku obniżenia odporności w przebiegu leczenia immunosupresyjnego. Jest zwykle ograniczona do górnych płatów płuc, bez oznak infekcji w jakiejkolwiek innej części ciała.
Gruźlica popierwotna zaczyna się od nagromadzenia makrofagów w pęcherzykach płucnych w zlokalizowanych obszarach płuc, zwykle w pobliżu obrzeża górnego płata. Na niektórych obszarach spienione makrofagi gromadzą dodatkowe lipidy, które w dużej mierze wypełniają pęcherzyki płucne. Lipidowe zmiany w zapaleniu płuc, które nie goją się, ostatecznie ulegają serowaceniu i martwicy, powodując serowate zapalenie płuc.
Grupy zwiększonego ryzyka zachorowania na gruźlicę płuc obejmują:
- osoby, które miały kontakt z chorymi na gruźlicę
- osoby w podeszłym wieku
- małe dzieci
- palacze
- osoby z zaburzeniami autoimmunologicznymi, takimi jak toczeń lub reumatoidalne zapalenie stawów
- osoby chore przewlekle np. na cukrzycę
- alkoholicy i narkomani
- przyjmujący leki anty-TNF lub inne leki biologiczne o działaniu immunosupresyjnym
- osoby z obniżoną odpornością, takie jak osoby żyjące z HIV, przechodzące chemioterapię lub przyjmujące przewlekłe sterydy.
Diagnostyka
Gruboplamiste zmiany obserwowane w serowatym zapaleniu płuc wymagają wykluczenia zmian zapalnych o innej etiologii, bakteryjnej lub grzybicznej. Dlatego konieczne jest wykonanie szeregu badań diagnostycznych.
- Badanie przedmiotowe, podczas którego lekarz zbierze wywiad dotyczący historii medycznej, oceni ogólny stan pacjenta i zleci wykonanie badań radiologicznych.
- Badanie bakteriologiczne, to badanie plwociny pod kątem obecności prątków Mycobacterium tuberculosis.
- Próba tuberkulinowa, polega na wstrzknięciu podskórnie jednostek tuberkuliny. Wynik odczytuje się po 72 godzinach, kiedy mierzona jest średnica nacieku. Jej rozmiar świadczy o kontakcie pacjenta z prątkami gruźlicy
- Tomografia komputerowa, badanie obrazowe wykonywane w celu zbadania płuc pod kątem obecności nacieków i zmian serowatych i martwiczych.
Badania histologiczne:
- Bronchoskopia pozwoli na pobranie popłuczyn do badań bakteriologicznych.
- Biopsja cienkoigłowa procedura polega na pobraniu materiału z guza płuca poprzez oskrzela lub klatkę piersiową.
Leczenie
Leczenie najczęściej obejmuje jednoczesną podaż kilku antybiotyków, w przypadku serowatego zapalenia płuc chorzy powinni otrzymać przynajmniej 6-miesięczną kurację antybiotykową. Najczęściej podawane antybiotyki obejmują:
- Izoniazyd
- Ryfampicynę
- Etambutol
- Pirazynamid
Gruźlica wielolekooporna (MDR-TB) to gruźlica oporna na typowe antybiotyki stosowane w leczeniu tej choroby, czyli izoniazyd i ryfampicynę. Osoby, u których rozwinęła się gruźlica MDR, mają również mniej opcji leczenia. Zabiegi drugiej linii mogą być drogie i trwać nawet dwa lata. Możliwe jest również rozwinięcie się MDR-TB w gruźlicę wysoce odporną na leki (XDR-TB). Dlatego ważne jest, aby zakończyć antybiotykoterapię, nawet jeśli chory poczuje się lepiej przed zakończeniem terapii.
U chorych z nawrotem gruźlicy lekoopornej leczenie powinno trwać 24 miesiące. W przypadku braku skuteczności farmakoterapii zalecane jest leczenie chirurgiczne.
Na początku leczenia każdy przypadek gruźlicy powinien zostać zgłoszony do stacji sanitarno-epidemiologicznej.
Profilaktyka i badania
Poniżej znajduje się kilka wskazówek, jak zminimalizować ryzyko zachorowań na gruźlicę płuc:
- Szczepienie szczepionką BCG
- Zapewnienie edukacji w zakresie zapobiegania gruźlicy
- Unikanie dłuższego, bliskiego kontaktu z osobą chorą na gruźlicę
- Regularne wietrzenie pomieszczeń
- Zakrywanie twarzy maską zatwierdzoną do ochrony przed gruźlicą
- Każdy narażony na gruźlicę powinien zostać przebadany, nawet jeśli nie wykazuje żadnych objawów.
Więcej komentarzy...