Stan rzekomonowotworowy, nazywany niekiedy stanem rzekomorakowym to pojęcie odnoszące się do różnego typu patologii, które wykazują znaczne podobieństwo morfologiczne do nowotworów złośliwych. Rozrosty rzekomonowotworowe w odróżnieniu od stanów przedrakowych i raków przedinwazyjnych cechują się łagodnym przebiegiem i pewną skłonnością do samoistnego ustępowania.
Stany rzekomonowotworowe (ang. tumor-like lesions) najczęściej powstają w skórze, w kościach lub w innych tkankach miękkich. Opisywane są również przypadki rozrostów rzekomorakowych w narządach, m. in. w płucach, sercu, w wątrobie i w mózgu. W diagnostycznych badaniach obrazowych (USG, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny) stany rzekomonowotworowe mogą imitować agresywne rozrosty złośliwe. Dopiero precyzyjna weryfikacja histopatologiczna badanych zmian rzekomorakowych potwierdza ich całkowicie łagodny charakter.
Objawy
Do najczęstszych stanów rzekomonowotworowych przypominających guzy o charakterze rozrostu złośliwego należą:
- Rogowiak kolczystokomórkowy skóry (keratoacanthoma)
- Nadziąślaki
- Hamartoma (błędniak)
- Choristoma (odpryskowiak)
- Nienowotworowe guzy jajnika np. torbiel czekoladowa w przebiegu endometriozę czy torbiel skórzasta
- Mięczak zakaźny
- Bliznowiec (keloid)
Stany rzekomonowotworowe zlokalizowane na skórze oraz błonie śluzowej jamy ustnej zwykle są zauważanego przez samego chorego już na najwcześniejszych etapach ich rozwoju. Rogowiak kolczystokomórkowy to częsty guz rzekomorakowy przypominający raka kolczystokomórkowego i cechujący się bardzo szybkim wzrostem (kilka tygodni). Jego podstawowym objawem jest kopulasty guz zlokalizowany na odsłoniętych częściach ciała, głównie na skórze twarzy u ludzi starszych. W części środkowej rogowiaka występuje charakterystyczne wgłębienie wypełnione masami rogowymi o odcieniu perlistym. Rogowiak kolczystokomórkowy jako typowy stan rzekomonowotworowy nie ma związku ze stanami przedrakowymi skóry. Jego przebieg jest wielomiesięczny (ok. 6 miesięcy). Po tym czasie dochodzi do powolnego, samoistnego ustępowania guzka z pozostawieniem blizny.
Nadziąślaki to kolejny rodzaj rzekomorakowych, niebolesnych guzków zaliczanych do zmian zapalno-rozrostowych. Umiejscowione są na błonie śluzowej wyrostków zębodołowych (głównie na dziąsłach). Przypominają kulisty guz o zmiennej konsystencji i zabarwieniu. Niektóre w nich, ze względu na bogate unaczynienie są źródłem krwawienia z jamy ustnej, a czasami także bólu. Nadziąślaki mogą pojawić się w każdym wieku, również u noworodków oraz kobiet w ciąży jako ciążowy nadziąślak naczyniakowaty. Punktem wyjścia dla ich rozwoju są różne czynniki drażniące błonę śluzową – urazy, bakterie, kamień nazębny, wady zgryzu.
Bliznowce oraz mięczak zakaźny rzadko są mylone ze zmianami nowotworowymi, głównie ze względu na ich wyjątkowy charakter i sposób powstawania. Bliznowiec (keloid) jest guzem złożonym z tkanki łącznej włóknistej i niemal zawsze powstaje w miejscu wcześniejszego urazu (chociaż istnieją tzw. bliznowce samoistne). Podobnie jak rogowiaki kolczystokomórkowe lokalizują się na skórze, jednak w odróżnieniu od nich przyjmują kształt podłużny, często z obwodowymi wypustkami. Mięczak zakaźny jest natomiast wynikiem zakażenia wirusem MCV I lub II należącym do grupy ospy. Wykwit pierwotny to półprzezroczysty guzek barwy perłowej z charakterystycznym pępkowatym wgłębieniem w jego części centralnej. Mięczak zakaźny może przypominać raka podstawnokomórkowego, jednak ze względu na częstsze występowanie u dzieci w wieku szkolnym oraz typowy obraz histologiczny zaliczony jest do niegroźnych stanów rzekomonowotworowych.
Choristoma oraz hamartoma również nie są typowymi nowotworami - są zaburzeniami rozwojowymi zaliczanymi do zmian rzekomorakowych. Hamartoma to guz zbudowany z dojrzałych tkanek, które występują w danym narządzie (np. w płucach, w mózgu), lecz ze względu na swoje bezładnie rozmieszczenie zaburzają jego prawidłową cytoarchitektonikę. Choristoma są natomiast fragmentami prawidłowo zbudowanej tkanki mającej ektopowe (inne niż fizjologiczne) umiejscowienie np. fragmenty trzustki w ścianie żołądka, endometrioza, torbiel skórzasta gałki ocznej. Objawy hamartoma oraz choristoma są bardzo zróżnicowane, w głównej mierze zależą od ich wielkości, lokalizacji oraz ucisku na sąsiadujące struktury anatomiczne.
Przyczyny
Przyczyny stanów rzekomonotworowych są różne. Mięczak zakaźny jest skutkiem infekcji wirusowej, bliznowiec urazu lub predyspozycji genetycznych. Rogowiak kolczystokomórkowy, najlepiej poznany stan rzekomonwotworowy rozwija się z mieszka włosowego w wyniku wielokrotnego kontaktu skóry z olejami mineralnymi, dziegciami oraz promieniami słonecznymi. Coraz częściej sugeruje się, że może mieć również podłoże genetyczne oraz immunologiczne. Hamartoma, choristoma oraz pozostałe guzy rzekomonowotworowe są zaburzeniami rozwojowymi, których przyczyny jak dotąd nie zostały w pełni wytłumaczone.
Diagnostyka
Diagnostyka zmian rzekomonotworowych umiejscowionych na skórze i błonach śluzowych opiera się na ich radykalnym wycięciu, a następnie na badaniu histopatologicznym bądź cytologicznym. Zdarza się, że obraz rogowiaka kolczystokomórkowego jest niemal identyczny z atypią występującą w raku, dlatego zaleca się jego usuwanie w całości z marginesem zdrowej skóry. Najnowszą metodą rozpoznawania rogowiaka rzekomonowotworowego jest diagnostyka fotodynamiczna, która pozwala na precyzyjne ustalenie granicy między tkanką zdrową z zmienioną chorobowo. Należy pamiętać, że z powodu klinicznego i histopatologicznego podobieństwa rogowiaka do złośliwego raka kolczystokomórkowego bardzo ważne jest postawienie szybkiego rozpoznania i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Podejrzenie hamartoma oraz choristoma, ze względu na ich umiejscowienie wewnątrz różnych narządów wysuwane jest na podstawie badań obrazowych – USG,RTG, tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego.
Leczenie
Leczenie stanów rzekomonowotworowych w większości przypadków polega na ich operacyjnych usunięciu z marginesem zdrowych tkanek. W przypadku rogowiaka kolczystokomórkowego stosuje się również laseroterapię, kriochirurgię, elektroterapię, radioterapię lub doogniskowe podawanie leków.
Profilaktyka i badania
Stany rzekomonowotworowe typu hamartoma oraz choristoma mogą występować bez względu na wiek i styl życia. Z uwagi na swoje genetyczne podłoże niemożliwe jest opracowanie działań, które skutecznie zmniejszałyby ryzyko ich powstawania. W przypadku bliznowców oraz niektórych typów nadziąślaków profilaktyka polega na unikaniu urazów oraz prawidłowej higienie jamy ustnej pod kontrolą stomatologa. Najważniejszym i zdecydowanie najprostszym elementem profilaktyki rogowiaka jest ochrona przed promieniowaniem słonecznym.
Bibliografia
Źródło grafiki: 123rf.com
Więcej komentarzy...