Podwzgórzowa niewydolność jajników na tle psychogennym, określana również podwzgórzowym funkcjonalnym brakiem miesiączki jest częstą postacią wtórnego braku miesiączki skutkującego niedoborem estrogenów u młodych kobiet przed menopauzą. Przyczyna tego zaburzenia, choć odwracalna, związana jest ze stresem psychologicznym, nadmiernym wysiłkiem fizycznym, zaburzeniami odżywiania się lub kombinacją tych czynników powodującą zahamowanie osi podwzgórze – przysadka – jajnik. Wynikająca z tego utrata estrogenu ma głęboki wpływ na wiele układów w całym organizmie, w tym na serce, układ kostny, psychikę i rozrodczość.
Jajniki działają zarówno jako narząd rozrodczy, jak i narząd hormonalny. Te funkcje są ze sobą ściśle powiązane. Przewidywalna cykliczność jest cechą charakterystyczną zdrowej funkcji jajników w latach rozrodczych. Każdego miesiąca wysoce skoordynowane zmiany hormonalne i morfologiczne jajników rozwijają się i uwalniają dojrzałe komórki jajowe gotowe do zapłodnienia. Zakłócenie tego procesu skutkuje niewydolnością rozrodczą (brak owulacji) lub niewydolnością endokrynologiczną (niski poziom steroidowych hormonów jajnikowych i inhibitorów w surowicy).
Cykl miesiączkowy jest reprodukcyjną oznaką życiową i zapewnia wgląd w zaburzenia równowagi hormonalnej. Jednak znaczenie estrogenu wykracza poza płodność, ten hormon odgrywa ważną rolę w tkankach i narządach w całym organizmie. Podwzgórzowa niewydolność jajników może wystąpić u kobiet z określoną historią urazów psychologicznych i społeczno-środowiskowych. Częstość występowania tego zaburzenia jest dość wysoka wśród kobiet z depresją, a skutki stylu życia i sposobu odżywiania są trudne do odróżnienia od zmiennych, takich jak stres.
Objawy
Podwzgórzowa niewydolność psychogenna jajników objawia się następującymi symptomami:
- brak miesiączki po doznanych traumatycznych przeżyciach,
- zaburzenia łaknienia,
- wzrost lub utrata masy ciała,
- niskie ciśnienie krwi,
- obniżona temperatura ciała,
- bezpłodność,
- zaburzenia lękowe,
- zaburzenia nastroju,
- depresja,
- przewlekły stres.
Przyczyny
Mechanizm, za pomocą którego stany emocjonalne lub stresujące doświadczenia powodują psychogenny brak miesiączki, nie został jeszcze ustalony. Dowody sugerują jednak, że kaskada zdarzeń neuroendokrynnych, która może rozpocząć się od odpowiedzi układu limbicznego na bodźce psychiczne, upośledza aktywność podwzgórzowo-przysadkową. Sugerowano, że zwiększona ilość "endorfiny b" w podwzgórzu jest ważna w hamowaniu wydzielania gonadotropin.
Badania osób, u których określony psychologiczny uraz poprzedził wystąpienie braku miesiączki, ujawniły niski lub normalny podstawowy poziom gonadotropin w surowicy z prawidłową odpowiedzią na GnRH, przedłużoną supresją gonadotropin w odpowiedzi na estradiol i niepowodzeniem pozytywnej odpowiedzi zwrotnej na estradiol. Podwyższony podstawowy poziom kortyzolu i obniżony poziom DHEAS zaobserwowano również u kobiet z psychogenną podwgórzową niewydolnością jajników w porównaniu z kobietami z eumenorreją. U takich kobiet średni poziom krążącego kortyzolu jest podwyższony. Ponadto badania kobiet z depresją ujawniły nieprawidłowy dobowy rytm kortyzolu.
Badania psychologiczne wykazały kilka społecznych i psychologicznych korelatów psychogennej niewydolności jajników:
- historię wcześniejszych strat ciąż, w tym poronienie samoistne,
- stresujące wydarzenia życiowe w okresie 6 miesięcy poprzedzających brak miesiączki,
- słabe wsparcie społeczne lub separację od znaczących członków rodziny w dzieciństwie i okresie dojrzewania.
Wiele kobiet z psychogennym brakiem miesiączki zgłasza stresujące wydarzenia związane z problemami psychoseksualnymi i stresem społeczno-środowiskowym w okresie nastoletnim. Kobiety z tym zaburzeniem mają również tendencję do negatywnego nastawienia do części ciała związanych z seksem, problemów seksualnych związanych z partnerem i większego strachu przed miesiączką. Zniekształcenia obrazu ciała i zaburzenia dotyczące podstawowych funkcji organizmu, zwłaszcza seksualności i reprodukcji, są powszechne w tej grupie kobiet.
Diagnostyka
Historia medyczna pacjenta może pomóc w określeniu etiologii objawów w celu dostosowania dalszej diagnozy i postępowania terapeutycznego. Podstawą diagnozy jest badanie ginekologiczne oraz badanie endokrynologiczne.
- Badanie ginekologiczne: obejmuje USG wewnątrzmaciczne, cytologię i wymaz z pochwy.
- Badania hormonalne: Podstawowa ocena obejmuje hormon folikulotropowy (FSH), hormon luteinizujący (LH), prolaktyna (LTH) i estradiol (E2). W niektórych przypadkach dalsza ocena jest wskazana, aby wykluczyć centralną niedoczynność tarczycy (niskie TSH), hipokortyzolizm (niski ACTH) i niski poziom hormonu wzrostu, które są cechą charakterystyczną niedoczynności przysadki. Niski poziom FSH i LH może wskazywać na podwzgórzową niewydolność jajników. Wysoki poziom prolaktyny może sugerować łagodny guz przysadki mózgowej, co może prowadzić do braku miesiączki.
- Obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego (MRI): technika obrazowania medycznego, która tworzy obraz przysadki mózgowej w celu wykrycia guza lub innych nieprawidłowości.
Gdy przyczyny organiczne zostaną odrzucone pacjentka zostanie skierowana na konsultację psychologiczną lub psychiatryczną, która pozwoli ocenić jej stan emocjonalny i ewentualne zaburzenia na tle psychicznym.
Leczenie
Leczenie pacjentów z funkcjonalnym przewlekłym brakiem owulacji o charakterze podwzgórzowej, psychogennej niewydolności jajników jest kontrowersyjne i trudne. The Endocrine Society zaleca podejście multidyscyplinarne, obejmujące wsparcie medyczne, dietetyczne i psychologiczne. Terapia psychologiczna i wsparcie lub zmiana stylu życia mogą przyczynić się do wznowienia cyklicznej owulacji i miesiączki. Jednak owulacja nie zawsze powraca, nawet po zmianie stylu życia. Leczenie kobiet dotkniętych chorobą, u których miesiączka nie powraca i które nie pragną ciąży, jest trudne. Obecnie większość lekarzy zaleca stosowanie egzogennych steroidów płciowych w celu zapobiegania osteoporozie.
Niektórzy lekarze uważają, że wskazana jest tylko okresowa obserwacja kobiet dotkniętych chorobą, przy czym zalecane są mechaniczne metody antykoncepcji w celu kontroli płodności. Antykoncepcja jest konieczna u aktywnych seksualnie kobiet z przewlekłą podwzgórzą niewydolnością jajników, ponieważ spontaniczna owulacja może powrócić w dowolnym momencie (przed krwawieniem miesiączkowym) u dotkniętych tym zaburzeniem osób. Kobiety, które odmawiają terapii steroidami powinny być zachęcane do okresowej oceny gęstości kości kręgosłupa w celu udokumentowania, że utrata masy kostnej nie jest przyspieszona. Wszystkie chore kobiety powinno się zachęcać do odpowiedniego spożycia wapnia.
Równolegle powinno odbywać się leczenie psychologiczne. Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) ma udowodnioną naukowo skuteczność w leczeniu tego zaburzenia. Terapia poznawczo-behawioralna koncentruje się na modyfikacja niezdrowych przekonań oraz zmianie nastawienia do nawyków żywieniowych, ćwiczeń, obrazu ciała, umiejętności rozwiązywania problemów i redukcji stresu.
Profilaktyka i badania
Podwzgórzowa niewydolność jajników jest dość częstym zaburzeniem u młodych kobiet, występującym u szczytu życia rozrodczego. Lekarze powinni być świadomi długoterminowych konsekwencji zdrowotnych niskiego poziomu estrogenów, które wykraczają poza układ rozrodczy. Hipoestrogenemia u młodych kobiet jest związana z nieprawidłową czynnością naczyń. Podobnie jak u kobiet po menopauzie, kobiety z podwzgórzową niewydolnością jajników mogą zacząć odczuwać utratę masy kostnej już po sześciu miesiącach braku miesiączki co może prowadzić do przedwczesnej osteoporozy.
Kobiety z tym zaburzeniem są podatne na zaburzenia lękowe i objawy depresyjne, ale nieświadome tego związku nie szukają profesjonalnej pomocy, gdy doświadczają nieprawidłowości w miesiączce. Chociaż zbadano kilka opcji leczenia, potrzeba więcej badań i świadomości w tej ważnej dziedzinie zdrowia kobiet.
Bibliografia
Seminars in reproductive medicine
Źródło zdjęcia: 123.rf
Więcej komentarzy...