Proces starzenia się ludzkiego organizmu charakteryzuje się postępującą degeneracją tkanek, która ma negatywny wpływ na budowę i funkcjonowanie ważnych narządów. Utrata integralności fizjologicznej, skutkująca postępującym spadkiem homeostazy i zmniejszoną zdolnością do reagowania na bodźce środowiskowe wraz z wiekiem, przyczynia się do wzrostu ryzyka zapadalności na choroby i śmierci. Wiek jest głównym czynnikiem ryzyka poważnych, wyniszczających i zagrażających życiu chorób, w tym raka, chorób układu krążenia i neurodegeneracji.
Starzenie się jest jednym z najważniejszych znanych czynników ryzyka większości chorób przewlekłych. Liczba zmian w organizmie, które zachodzą wraz z wiekiem, jest niezwykle długa i obejmuje zmiany wyglądu, takie jak pomarszczona skóra, stopniowe zmniejszenie wzrostu i utraty masy ciała z powodu utraty masy mięśniowej i kostnej, spadek aktywności seksualnej (i menopauza u kobiet ) i pogorszenie funkcji większości narządów, takich jak nerki, płuca, serce i mózg. Ma to również wpływ na funkcje immunologiczne i endokrynologiczne. Sugerowano, że starzenie się jest wynikiem szeregu wewnętrznych zjawisk, które wpływają na cały organizm i w konsekwencji prowadzą do niewydolności organu „najsłabszego ogniwa”, której kulminacją jest śmierć.
Zmienia się wiek demograficzny światowej populacji. Według Światowej Organizacji Zdrowia między 2000 a 2050 rokiem odsetek światowej populacji w wieku powyżej 60 lat podwoi się z około 11% do 22%. Oczekuje się, że bezwzględna liczba osób w wieku powyżej 60 lat wzrośnie z 605 milionów do 2 miliardów w ciągu najbliższych czterech dekad, będzie temu towarzyszyć zwiększona zapadalność na przewlekłe choroby związane z wiekiem, które będą stanowić ogromne obciążenie dla zasobów opieki zdrowotnej.
Objawy
Zdefiniowano trzy grupy zmian fizjologicznych związanych z wiekiem:
1) zmiany w mechanizmach homeostazy komórkowej (temperatura ciała, objętość krwi i płynów pozakomórkowych);
2) zmniejszenie masy narządów;
3) spadek i utrata funkcjonalnej rezerwy organizmu.
Najczęstsze schorzenia wieku starczego i ich objawy obejmują:
1. Choroba zwyrodnieniowa stawów jest jednym z najczęstszych schorzeń wśród osób starszych. Powoduje bóle stawów i stany zapalne, które mogą ograniczać ruch.
Objawy zapalenia stawów obejmują:
- Ból, tkliwość i sztywność stawów.
- Ograniczony ruch stawów.
- Zapalenie stawów i wokół nich.
2. Astma
Objawy astmy obejmują:
- Kaszel.
- Ucisk w klatce piersiowej.
- Brak tchu
3. Zmiany sensoryczne
Utrata słuchu
Utrata słuchu i zwiększona produkcja woskowiny wraz z wiekiem przyczyniają się do problemów ze słuchem. Częstość występowania ubytku słuchu wzrasta wraz z wiekiem.
Ostrość widzenia
Ostrość wzroku zwykle pogarsza się z wiekiem (starczowzroczność).
Funkcja przedsionkowa
Zawroty głowy to powszechny wieloczynnikowy zespół geriatryczny, który przyczynia się do częstych upadków.
4. Nowotwór
Kluczowe objawy, na które należy zwrócić uwagę, to:
- Wykrycie masy, lub guza.
- Niewyjaśniona utrata wagi.
- Niewyjaśniona krew w stolcu, moczu, podczas kaszlu lub wymiotów.
5. Przewlekłe zapalenie oskrzeli to stan, który atakuje płuca i drogi oddechowe. Jest to jedna z kilku chorób płuc, która obejmuje POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc).
Objawy przewlekłego zapalenia oskrzeli obejmują:
- Ból gardła
- Bóle głowy
- Katar lub zatkany nos
- Zmęczenie
- Bóle w klatce piersiowej
6. Choroba sercowo-naczyniowa pozostaje najczęstszą przyczyną zgonów osób starszych. Ta kategoria obejmuje przewlekłą chorobę niedokrwienną serca, zastoinową niewydolność serca i arytmię. Choroba niedokrwienna serca może być niedodiagnozowana u najstarszych. Normalne starzenie się obejmuje przebudowę i sztywność naczyń.
7. Demencja to postępujące zaburzenie, które wpływa na pamięć i ogólne funkcjonowanie mózgu. Występuje stosunkowo często u osób starszych, dotyka około 1 na 14 osób w wieku powyżej 65 lat. Zwiększa się do 1 na 6 osób w wieku powyżej 80 lat.
Najczęstszą i najlepiej znaną formą demencji jest choroba Alzheimera. Demencja naczyniowa to inny rodzaj demencji, który rozwija się w wyniku udaru lub pogorszenia naczyń krwionośnych.
Objawy demencji obejmują:
- Trudność w zapamiętywaniu ostatnich wydarzeń.
- Problemy w rozmowie - trudności z podążaniem za treścią lub znalezieniem właściwych słów.
- Trudność w ocenie odległości.
- Brak orientacji co do miejsca i czasu.
8. Ból jest powszechny u osób starszych. Niektóre starsze osoby błędnie uważają, że ból jest nieuniknioną częścią procesu starzenia i dlatego go minimalizują lub nie zgłaszają u lekarza.
9. Osteoporoza jest jednym z najczęstszych schorzeń dotykających osoby starsze. Stan ten rozwija się powoli w czasie i często pozostaje nierozpoznany, przyczynia się do częstych złamań kości i upadków. Dzieje się tak, ponieważ osteoporoza jest stanem, który osłabia kości. Utrata masy kostnej jest naturalną częścią procesu starzenia.
10. Cukrzyca, ryzyko wystąpienia tej choroby wzrasta wraz ze starzeniem się i większą nadwagą. Cukrzyca pozostaje silnym czynnikiem ryzyka chorób układu krążenia w wieku 85 lat. Cukrzyca jest również związana z chorobą tętnic obwodowych i neuropatią obwodową, przyczyniając się do owrzodzeń stopy cukrzycowej i amputacji. Owrzodzenia stopy cukrzycowej występują rocznie u 6% chorych na cukrzycę, a amputacje u około 0,5%.
11. Choroba neuronu ruchowego jest rzadkim schorzeniem neurologicznym, w którym z czasem układ nerwowy ulega degeneracji. Prowadzi do osłabienia mięśni i utraty ruchomości. Choroba neuronu ruchowego, znana również jako ALS (stwardnienie zanikowe boczne), występuje, gdy neurony ruchowe, które kontrolują takie czynności, jak chodzenie i mówienie, przestają działać.
Objawy obejmują:
- Trudności w połykaniu (i czasami nadmierne ślinienie).
- Osłabiony chwyt, na początku w jednej dłoni.
- Drobne drżenia ciała
- Trudności w mówieniu lub niewyraźna mowa, znane jako „dyzartria”.
12. Stwardnienie rozsiane to choroba neurologiczna, która atakuje mózg i rdzeń kręgowy. Główne objawy to szeroki wachlarz problemów ze wzrokiem, ruchem i równowagą. Objawy SM obejmują:
- Zaburzenia widzenia
- Sztywność mięśni
- Problemy z równowagą
- Trudności w chodzeniu
- Zmęczenie
13. Wiele chorób przewlekłych. Większość osób w wieku powyżej 65 lat ma więcej niż jedną chorobę przewlekłą, a częstość występowania wielu chorób przewlekłych rośnie ze względu na starzenie się populacji i wzrost wskaźników cukrzycy.
14. Immunosenescencja oznacza starzenie się układu odpornościowego. Istnieje wiele różnych zmian w układzie odpornościowym związanych z wiekiem, w niektórych przypadkach pośredniczy przewlekły stan zapalny i przewlekły stan prozapalny. Występuje spadek czynności limfocytów B, spadek wytwarzania limfocytów T, zmieniona aktywacja limfocytów T i dysfunkcja wrodzonej odporności (w tym upośledzona funkcja neutrofili i chemotaksja oraz rozregulowana prozapalna odpowiedź monocytów). Te zmiany osłabiają zdolność organizmu do zwalczania infekcji. Na przykład zachorowalność na grypę jest częstsza, a jej przebieg poważniejszy u osób starszych, podczas gdy szczepionka jest mniej skuteczna. Do częstości występowania półpaśca u osób starszych przyczynia się również komórkowa dysfunkcja immunologiczna. Przewlekle spowolnione procesy zapalne również przyczyniają się do spowolnienia gojenia się ran u osób w podeszłym wieku.
15. Nadciśnienie tętnicze, które jest głównym czynnikiem przyczyniającym się do miażdżycy, jest najczęstszą przewlekłą chorobą osób starszych . Izolowane nadciśnienie skurczowe jest szczególnie częste u osób starszych i wiąże się ze śmiertelnością nawet w podeszłym wieku.
16. Depresja nie jest normalną konsekwencją starzenia się. Epizod dużej depresji występuje powszechnie w wieku dorosłym, ale wskaźniki zapadalności spadają po 60. roku życia, a następnie rosną ponownie po 80. roku życia. Częstość występowania depresji wśród osób starszych w wieku powyżej 85 roku życia jest dwukrotnie większa niż w wieku 70 lat.
Przyczyny
Istnieje wiele mechanizmów komórkowych i molekularnych, które biorą udział w procesie starzenia i determinują fenotyp starzenia. Dzieciństwo, osobowość, edukacja i czynniki behawioralne również przyczyniają się do przebiegu procesu starzenia. Przebieg tego procesu zależy od interakcji między uszkodzeniem a naprawą oraz równowagi między wymianą komórek w celu zachowania integralności narządu.
Jeśli komórki umierają szybciej, niż można je zastąpić, pozostałe komórki muszą odpowiedzieć na większe wymagania, które mogą ostatecznie doprowadzić do zmian patologicznych i pogorszenia stanu komórek. Istotny wpływ na proces starzenia mają czynniki wewnętrzne i zewnętrzne, które modyfikują równowagę między śmiercią a wymianą komórek. Podział komórki i programowana śmierć komórki (apoptoza) są regulowane przez czynniki genetyczne i podlegają zewnątrz- i wewnątrzkomórkowym czynnikom molekularnym.
Jednym ze wspólnych czynników leżących u podstaw procesu starzenia jest nagromadzenie uszkodzeń molekularnych. Dlatego można uznać, że starzenie się wynika z nagromadzenia uszkodzeń komórkowych, wynikających z nich zmian w ekspresji genów i czynników epigenetycznych związanych z uszkodzeniem DNA oraz strukturalnych modyfikacji DNA przez wewnętrzny zegar biologiczny, który reguluje liczbę podziałów komórkowych, takich jak skracanie telomerów. Zatem na starzenie się wpływa interakcja czynników genetycznych i środowiskowych.
Jedną z przyczyn zapadalności na choroby w wieku starczym jest tzw. inflammageing, to przewlekły stan zapalny o niskim stopniu nasilenia, który pojawia się wraz z wiekiem. To trwałe, nierozwiązane zapalenie przyczynia się do uszkodzenia tkanki, co kontrastuje z ostrą, przemijającą, naturalną odpowiedzią na patogeny, która jest niezbędna do utrzymania homeostazy tkankowej. Istnieje wiele potencjalnych źródeł stanów zapalnych, które są nasilane przez współistniejące upośledzenie układu odpornościowego ze starzeniem, zwane immunosenescencją. Immunosenescencja wiąże się ze zwiększoną podatnością na choroby zakaźne, raka i zmniejszoną odpowiedzią na szczepienia. Uważa się, że jest to głównie konsekwencja powtarzającej się ekspozycji na antygen przez całe życie.. Immunosenescencja wpływa zarówno na wrodzony, jak i adaptacyjny układ odpornościowy. Ta powtarzająca się łagodna, przewlekła aktywacja układu odpornościowego prowadzi do chronicznego wydzielania czynników zapalnych, co ostatecznie jest cechą charakterystyczną samego zapalenia. Na przykład przewlekła ekspozycja na wirusy, takie jak wirus cytomegalii (CMV), a mianowicie wirus opryszczki B HHV5, reaktywne formy utleniające (ROS) i szczątki komórek prowadzą do ponownej aktywacji i ponownego modelowanie sieci zapalnych.
Uważa się, że utrzymujące się z upływem czasu źródła niskiego stopnia zapalenia prowadzą do dysfunkcji immunologicznej, ponieważ zarówno wrodzone, jak i adaptacyjne starzejące się komórki odpornościowe stają się niekompetentne w odpowiedzi na bodźce, w tym infekcje wirusowe i zmniejszoną produkcję przeciwciał w odpowiedzi na szczepienie. Dlatego, nawet jeśli u osób starszych występuje przewlekła aktywacja sieci odpornościowej i zapalnej, ostre reakcje zapalne i wynikająca z nich ochrona immunologiczna są osłabione.
Diagnostyka
Ocena geriatryczna jest wielowymiarową, multidyscyplinarną oceną mającą na celu ocenę zdolności funkcjonalnych, zdrowia fizycznego, poznawczego i psychicznego osoby starszej oraz okoliczności społeczno-środowiskowych. Zwykle rozpoczyna się, gdy lekarz zidentyfikuje potencjalny problem. Określone elementy zdrowia fizycznego, które podlegają ocenie, obejmują odżywianie, wzrok, słuch, nadciśnienie, nietrzymanie moczu i stolca oraz równowagę i zapobieganie upadkom, osteoporozę, funkcje poznawcze i polifarmakię.
Ocena geriatryczna jest pomocna w diagnozowaniu schorzeń; opracowaniu planów leczenia i działań następczych, koordynacji zarządzania opieką oraz ocena potrzeb w zakresie opieki długoterminowej. Ocena geriatryczna różni się od standardowej oceny medycznej tym, że obejmuje dziedziny interdyscyplinarne podkreślając możliwości funkcjonalne i jakość życia chorego, często poprzez włączenie zespołu multidyscyplinarnego. W skład takiego zespołu wchodzi internista, geriatra, dietetyk, fizjoterapeuta, psycholog i terapeuci zajęciowi. Diagnostyka geriatryczna obejmuje obszerny przegląd leków na receptę i bez recepty, witamin i produktów ziołowych, a także przegląd statusu szczepień. Zwykle daje bardziej kompletną i istotną listę problemów medycznych, problemów funkcjonalnych i problemów psychospołecznych.
Dobrze sprawdzone narzędzia i kwestionariusze do oceny codziennych czynności, słuchu, trzymania moczu i stolca, równowagi i funkcji poznawczych są ważną częścią oceny geriatrycznej. Ze względu na wymagania intensywnej praktyki klinicznej większość ocen geriatrycznych jest mniej wszechstronna i bardziej ukierunkowana na problem. Osoby w wieku podeszłym często zmagają się z kilkoma chorobami przewlekłymi naraz, co bardzo utrudnia diagnostykę. Często pomijane są zaburzenia, które są powszechne u osób starszych.
Lekarz prowadzący po zebraniu wywiadu i przeprowadzeniu badania fizykalnego może skierować pacjenta na serię prostych testów laboratoryjnych w celu aktywnego badania przesiewowego pod kątem zaburzeń, które występują tylko lub częściej u starszych pacjentów, gdy zostaną wcześnie zdiagnozowane, zaburzenia te często można łatwiej leczyć. Wczesna diagnoza często zależy od znajomości przez lekarza zachowania i historii pacjenta, w tym stanu psychicznego. Zwykle pierwsze oznaki zaburzenia fizycznego mają charakter behawioralny, psychiczny lub emocjonalny.
Diagnostyka jest uzależniona od niepokojących objawów zgłaszanych przez chorego. Przeważnie obejmuje:
- Pełną morfologię
- Badanie moczu
- Badania przesiewowe w kierunku nowotworów
- Pomiar ciśnienia tętniczego
- Badanie neurologiczne
- Echo serca
- EKG
- Rezonans magnetyczny w kierunku osteoporozy lub choroby zwyrodnieniowej stawów
- RTG. Zdjęcia rentgenowskie mogą wykazywać uszkodzenie stawów lub kości lub zmiany związane z chorobą zwyrodnieniową stawów.
Leczenie
Lepsze zrozumienie mechanizmów starzenia się może dostarczyć nowych celów w leczeniu schorzeń, które uważa się za związane z przyspieszonym starzeniem, takich jak POChP. Zidentyfikowano szereg leków zwanych „geroprotektorami” w celu zmniejszenia stresu oksydacyjnego, starzenia się komórek i późniejszego przewlekłego zapalenia.
Miażdżyca tętnic, nadciśnienie tętnicze, otyłość, powikłania cukrzycowe, rak, łagodny przerost prostaty, choroby Alzheimera i Parkinsona, choroba zwyrodnieniowa stawów, osteoporoza są silnie związane ze starzeniem się, co oznacza wspólny proces leżący u podstaw tych zaburzeń. Obecnie każda z tych chorób jest leczona oddzielnie i w większości przypadków objawowo.
Geroscience, nowa interdyscyplinarna dziedzina, której celem jest zrozumienie związku między starzeniem się a przewlekłymi chorobami związanymi z wiekiem (ARD) i zespołami geriatrycznymi (GS), opiera się na dowodach epidemiologicznych i danych eksperymentalnych, że starzenie się jest głównym czynnikiem ryzyka takich patologii i zakłada że starzenie się i ARD / GS mają wspólny zestaw podstawowych mechanizmów biologicznych. Zakłada, że interwencje przedłużające życie mogą również zmniejszyć zachorowalność i poprawić stan zdrowia w okresie starzenia.
Niedawne dowody wskazują, że cel szlaku sygnałowego rapamycyny jest zaangażowany w starzenie się komórek i starzenie się organizmu. Badania przedkliniczne i kliniczne wykazały terapeutyczne działanie rapamycyny w różnych chorobach związanych z wiekiem. Jednym z prostych powodów, dla których jeden lek jest wskazany w tak wielu chorobach związanych z wiekiem, jest hamowanie procesu starzenia. Metformina, która jest powszechnie stosowana w leczeniu cukrzycy typu 2, może również spowolnić tempo starzenia.
Poza interwencjami farmakologicznymi, które mogą potencjalnie wpływać na starzenie się poprzez różne mechanizmy, jedyną niefarmakologiczną interwencją związaną z efektem przeciwstarzeniowym są ćwiczenia fizyczne. Aktywność fizyczna jest w stanie odwrócić niektóre skutki starzenia, takie jak utrata masy lub funkcji mięśni, poprzez promowanie ekspresji białek miofibrylarnych. Regularne ćwiczenia są związane z utrzymaniem dłuższych telomerów. Ponadto ćwiczenia poprawiają metabolizm glukozy i zwiększają wrażliwość na insulinę. Szczególnie w przypadku POChP trening fizyczny zwiększa wydolność fizyczną poprzez poprawę funkcji i masy mięśni, co przyczynia się do poprawy jakości życia związanej ze zdrowiem oraz zmniejszenia ryzyka zaostrzeń i hospitalizacji.
Profilaktyka i badania
Podstawowe działania lub czynniki biologiczne, które optymalnie zmniejszają ryzyko starzenia się, to:
- ćwiczenia fizyczne
- zbliansowana dieta
- zdrowy sen
- unikanie czynników chorobotwórczych
- badania profilaktyczne
- zachowanie aktywności społecznej
- wczesne leczenie chorób i schorzeń
- unikanie powikłań jatrogennych.
Bibliografia
Źródło zdjęcia: 123.rf
Więcej komentarzy...