Gestoza, inaczej zatrucie ciążowe to potoczne określenie poważnego zaburzenia związanego z ciążą. Gestozę niekiedy dzieli się na zatrucie ciążowe wczesne oraz późne, które stwierdza się dopiero po 20. tygodniu ciąży. Największe zagrożenie dla zdrowia i życia matki oraz dziecka stanowi tzw. gestoza późna, czyli według obowiązującej terminologii medycznej ciążowe nadciśnienie tętnicze powikłane stanem przedrzucawkowym bądź rzucawką.
Nadciśnienie tętnicze ciążowe rozwija się po 20 tyg. ciąży i w większości przypadków ustępuje samoistnie w trakcie połogu. Nadciśnienie indukowane ciążą wynoszące powyżej 140/90 mmHg wiąże się z dużym ryzykiem powikłań zarówno dla matki, jak i dla płodu. Najcięższym z nich jest gestoza późna, czyli sytuacja, w której do nadciśnienia dołącza się białkomocz oraz cechy uszkodzenia innych narządów wewnętrznych. Późne zatrucie ciążowe nazywa się stanem przedrzucawkowym, który nieprawidłowo leczony może przybrać postać rzucawki.
Objawy
Objawy tzw. zatrucia ciążowego wczesnego największe nasilenie osiągają w pierwszym trymestrze ciąży. Należą do nich nudności i wymioty występujące głównie w pierwszej połowie dnia, chociaż u 0,3%-2% kobiet przyjmują postać uporczywych wymiotów niepowściągliwych. Wymioty i utrata apetytu mogą prowadzić do spadku masy ciała ciężarnej, odwodnienia, zaburzeń jonowych i niedokrwistości, czyli stanów, które negatywnie wpływają na dobrostan rozwijającego się płodu.
Gestoza późna zawsze przebiega z ciążowym nadciśnieniem tętniczym. Górną granicą normy ciśnienia tętniczego w ciąży jest ciśnienie skurczowe wynoszące 140 mmHg oraz rozkurczowe 90 mmHg. Wartości ciśnienia przekraczające podane wartości i zaobserwowane po raz pierwszy po 20. tygodniu ciąży klasyfikuje się jako nadciśnienie ciążowe. Gestoza, inaczej późne zatrucie ciążowe to stan, w którym do pierwotnie niepowikłanego nadciśnienia indukowanego ciążą dołączają się kolejne objawy takie jak:
- Białkomocz, czyli wydalanie białka w moczu w ilości przekraczającej 300mg/dobę
- Obrzęki twarzy, kończyn (objaw mało specyficzny, często obecny podczas ciąż o prawidłowym przebiegu)
- Zaburzenia funkcji nerek (np. skąpomocz)Zaburzenia hematologiczne (np. niedokrwistość hemolityczna)
- Zaburzenia funkcji wątroby (wzrost wartości transaminaz – ALT, AST)
- Objawy neurologiczne (bóle głowy, zaburzenia widzenia)
- Zaburzenia oddychania (obrzęk płuc)
- Wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu płodu
Wyżej wymienione objawy to cechy charakterystyczne dla stanu przedrzucawkowego (preeklampsji), który w zależności od ilości objawów może mieć stopień lekki bądź ciężki. Stan przedrzucawkowy to najmniej nasilona forma gestozy wikłającej ciążę. Jeśli w przebiegu preeklampsji u kobiety rozwiną się uogólnione drgawki toniczno-kloniczne z utratą przytomności (śpiączką) rozpoznaje się wówczas najcięższe powikłanie ciąży, czyli rzucawkę. Do objawów zwiastujących tę najgroźniejszą formę zatrucia ciążowego należą: bóle głowy, zaburzenia wzroku, bóle nadbrzusza, pobudzenie i niepokój, dalszy wzrost ciśnienia tętniczego krwi (powyżej 160/110 mmHg). Rzucawka stanowi bezpośrednie zagrożenie życia matki i płodu.
Przyczyny
Dokładna etiologia gestozy wczesnej jest nieznana. Proponuje się w niej udział czynników genetycznych, somatycznych i psychicznych. Niepowściągliwe wymioty ciężarnych najprawdopodobniej są skutkiem gwałtownych zmian w gospodarce hormonalnej kobiety. Stanowią charakterystyczny objaw nierozpoznanej nadczynności tarczycy, tzw. tyreotoksykozy ciążowej.
Wiadomo natomiast, że u podstaw patogenezy nadciśnienia indukowanego ciążą i późnej gestozy leży zaburzenie krążenia krwi w łożysku. Czynnikami ryzyka predysponującymi do jego rozwoju są:
- Pierwsza ciąża (pierwiastka)
- Primpaternity (krótkotrwała ekspozycja na nasienie ojca dziecka, ekspozycja na nasienie niewielkiej liczby partnerów)
- Ciąża mnoga
- Wielowodzie (nadmiar wód płodowych)
- Cukrzyca (więcej o typach cukrzycy w artykule Cukrzycowa rewolucja)
- Choroby nerek przed ciążą
- Ciążowa choroba trofoblastyczna
- Choroby tkanki łącznej (np. toczeń rumieniowaty układowy)
- Dodatni wywiad rodzinny w kierunku gestozy (stanu przedrzucawkowego, rzucawki)
- Nadciśnienie obecne podczas poprzednich ciąż
Diagnostyka
Gestozę wczesną oraz niepowściągliwe wymioty ciężarnych diagnozuje się na podstawie wywiadu typowych objawów, czyli nudności i wymiotów mających największe nasilenie w godzinach porannych, braku apetytu bądź niechęci do określonych potraw. Dla wykluczenia poważnych powikłań gestozy wczesnej zwykle wykonuje się również standardowe badania laboratoryjne - morfologię krwi obwodowej, stężenia hormonów tarczycy oraz jonogram.
Późne zatrucie ciążowe stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia matki i dziecka, dlatego niezwykle istotne jest jego wczesne rozpoznanie. W związku z tym zaleca się, by każda kobieta będąca w ciąży prowadziła dzienniczek kontroli ciśnienia tętniczego, wykonywała regularne badania ogólne moczu oraz badania krwi. Cechami diagnostycznymi wskazującymi na rozwijającą się gestozę (stan przedrzucawkowy) są:
- Ciśnienie tętnicze krwi powyżej 140/90 mmHg
- Białkomocz, czyli utrata >300mg białka z moczem na dobę lub 1g białka/litr oznaczony w pojedynczej próbce moczu
- Małopłytkowość (spadek liczby płytek krwi)
- Wzrost enzymów wątrobowych do wartości 2-krotnie przekraczających normę
- Hiperbilirubinemia
- Wzrost stężenia kreatyniny w surowicy; wzrost ten oznacza postępujące uszkodzenie funkcji nerek
Leczenie
Gestoza wczesna, chociaż uciążliwa, ustępuje samoistnie około 12 tygodnia ciąży. Kobieta w ciąży borykająca się z wymiotami powinna pamiętać o nawodnieniu i dostarczaniu odpowiedniej ilości składników odżywczych oraz witamin niezbędnych dla rozwoju dziecka. W sytuacji gdy wymioty się przedłużają, towarzyszą im zaburzenia świadomości, utrata przytomności, objawy krwawienia z przewodu pokarmowego bądź biegunka niezbędne jest pilnie zgłoszenie się do szpitala.
Nadciśnienie indukowane ciążą przekraczające wartość 150/100 mmHg wymaga natychmiastowego włączenia leczenia farmakologicznego i prowadzenia oszczędzającego trybu życia. Gestoza późna pod postacią ciężkiego stanu przedrzucawkowego z białkomoczem oraz objawami uszkodzenia narządów wewnętrznych, oprócz intensywnego leczenia hipotensyjnego, przeciwdrgawkowego i zmniejszającego obrzęk płuc skłania do pilnego zakończenia ciąży, zwykle droga cięcia cesarskiego. Ze względu na fakt, że drgawki rzucawkowe mogą rozwinąć się również po porodzie konieczne jest 48-godzinne monitorowanie położnicy.
Profilaktyka i badania
Na rozwój ciężkiej gestozy późnej najbardziej narażone są kobiety z przewlekłym nadciśnieniem tętniczym, otyłością, cukrzycą, chorobami nerek, chorobami autoimmunologicznymi i wywiadem ciężkiego stanu przedrzucawkowego w poprzednich ciążach. Profilaktyka gestozy u takich kobiet, oprócz skutecznej farmakoterapii nadciśnienia, polega na rozpoczęciu przed 16 tygodniem ciąży przyjmowania kwasu acetylosalicylowego w małej dawce i kontynuacją leczenia aż do 34 tygodnia. Każda kobieta z podejrzeniem ciężkiego zatrucia ciążowego i opornym na leczenie nadciśnieniem ciążowym bezwzględnie powinna stosować reżim łóżkowy w warunkach szpitalnych aż do momentu porodu.
Bibliografia
Amerykańskie Kolegium Położników i Ginekologów
Grafika:123rf.com
Więcej komentarzy...