Zespół pętli zastoinowej (BLS), znany również jako zespół ślepej pętli jelitowej (zespół rozrostu bakteryjnego), występuje, gdy normalna flora bakteryjna jelita cienkiego namnaża się do liczb, które powodują znaczne zakłócenie normalnych fizjologicznych procesów trawienia i wchłaniania. W zespole ślepej pętli pokarm nie jest w stanie podążać normalną drogą pokarmową. Zamiast tego omija część jelita. W niektórych przypadkach zespołu ślepej pętli odnotowano również przerost patogennych bakterii niekomensalnych.
Od dawna wiadomo, że od urodzenia i przez całe życie duże ilości bakterii znajdują się symbiotycznie w przewodzie pokarmowym człowieka. Zrozumienie tej flory jelitowej doprowadziło nawet do nowych metod leczenia zaburzeń pracy jelit, opartych o probiotyki, tak zwane dobre bakterie, które pomagają w prawidłowym trawieniu. Problem BLS pojawia się, gdy kolonie bakteryjne przebywające w górnym odcinku przewodu pokarmowego zaczynają wymykać się spod kontroli lub zmienia się ich skład, powodując obciążenie normalnych procesów fizjologicznych zachodzących w jelicie cienkim. Skutkuje to m.in.:
- niedoborem witaminy B12,
- złym wchłanianiem tłuszczów i stolcem tłuszczowym,
- niedoborami witamin rozpuszczalnych w tłuszczach oraz uszkodzeniami ścian jelit.
Zespół ślepej pętli najczęściej występuje jako powikłanie operacji chirurgicznych jamy brzusznej, a także nieswoistego zapalenia jelit czy twardziny skóry. Inną przyczyną mogą być uchyłki jelita czczego. Powikłania związane z pętlą zastoinową obejmują:
- owrzodzenie błony śluzowej,
- tworzenie się enterolitu lub perforację.
Objawy
Dwa dominujące objawy zespołu ślepej pętli obejmują biegunki i niewyjaśnioną utratę masy ciała. Dzieje się tak, gdy jelito cienkie nie może strawić pokarmu i wchłonąć składników odżywczych. Kiedy organizm nie otrzymuje potrzebnych mu składników odżywczych i tłuszczu, następuje utrata wagi.
Zaburzenie wchłaniania składników odżywczych może powodować szereg objawów, takich jak:
- Częsta biegunka - wodnista lub tłuszczowa,
- Nudności lub wymioty,
- Niezamierzona utrata wagi,
- Obrzęk brzucha spowodowany gromadzeniem się płynów,
- Obrzęk nóg,
- Ból i skurcze brzucha,
- Utrata apetytu,
- Luźne i tłuste stolce,
- Zmęczenie lub osłabienie,
- Gazy i wzdęcia.
Jeśli dojdzie do silnego przerostu bakterii, możliwe jest wystąpienie zapalenia błony śluzowej jelit. W kilku przypadkach bakterie jelitowe mogą dostać się do krwi. Ta infekcja bakteryjna może powodować takie objawy jak:
- Gorączka,
- Ból stawów podobny jak przy zapalenia stawów,
- Wysypka skórna lub czerwone guzki na skórze,
- Zapalenie ścięgien,
- Ból lub bóle mięśni.
Przyczyny
Jelito cienkie to miejsce, w którym pokarm mieszając się z sokami trawiennymi i substancjami odżywczymi jest wchłaniany do krwiobiegu. W przeciwieństwie do jelita grubego (okrężnicy), jelito cienkie zwykle zawiera stosunkowo mało bakterii. Ale w zespole ślepej pętli zastój pokarmu w omijanym jelicie cienkim staje się idealną pożywką dla bakterii. Bakterie mogą wytwarzać toksyny, a także blokować wchłanianie składników odżywczych. Im większa długość jelita cienkiego zaangażowanego w ślepą pętlę, tym większa szansa na przerost bakterii.
Zespół ślepej pętli może być spowodowany:
- Powikłaniami po operacji jamy brzusznej, w tym bypassy żołądka z powodu otyłości i gastrektomia w leczeniu wrzodów trawiennych i raka żołądka. Najczęstszym rodzajem operacji, która przyczynia się do wystąpienia BLS, jest operacja skrócenia jelit z powodu otyłości. Podczas tej operacji część jelita jest celowo omijana.
- Problemami strukturalnymi w jelicie cienkim i wokół niego, w tym blizny (zrosty jelitowe) na zewnątrz jelita i małe, wybrzuszone woreczki tkanki, które wystają przez ścianę jelita (uchyłkowatość)
- Niektórymi chorobami przewlekłymi, w tym nieswoiste zapalenia jelit jak choroba Leśniowskiego-Crohna, choroba wrzodowa, popromienne zapalenie jelit, twardzina skóry, celiakia, otyłość i cukrzyca, mogą spowalniać ruch żywności i produktów przemiany materii w jelicie cienkim.
Przerostowi bakterii w jelicie cienkim zapobiegają różne czynniki mechaniczne i chemiczne, do których zalicza się stały ruch perystaltyczny treści wzdłuż przewodu pokarmowego oraz właściwości przeciwbakteryjne wydzieliny żołądkowej, trzustkowej i żółci.
Wynika z tego, że zakłócenie któregokolwiek z tych czynników może prowadzić do przerostu bakterii i rzeczywiście stwierdzono, że BLS występuje u osób z anomaliami anatomicznymi, które powodują zastój. BLS jest również powiązany z achlorhydrią, zaburzeniami ruchliwości, przetokami i zwężeniami. Przewlekła terapia opioidami lub w dużych dawkach również może przyczynić się do BLS poprzez zmniejszenie motoryki żołądka.
Ze względu na zakłócenie procesów trawiennych przez przerost bakterii jelitowych, złe wchłanianie soli żółci, tłuszczów i witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, białka i węglowodanów powoduje uszkodzenie błony śluzowej jelita przez bakterie lub produkcję toksycznych metabolitów.
Diagnostyka
Częste biegunki i utrata masy ciała zawsze wymagają konsultacji z lekarzem pierwszego kontaktu. Zespół pętli zastoinowej nie jest stanem nagłego zagrożenia życia ale może wiązać się z niebezpiecznymi komplikacjami. Pierwszym krokiem w diagnostyce jest badanie fizykalne i pełen wywiad medyczny obejmujący objawy, historię medyczną, chirurgiczną i rodzinną. Następnie lekarz prowadzący skieruje na badania, które pozwolą ocenić wchłanianie składników odżywczych, anemię lub wykluczyć inne schorzenia. Na podstawie dostępnych wyników lekarz pierwszego kontaktu może skierować chorego do gastroenterologa w celu wykonania pogłębionej diagnostyki lub rozpoczęcia leczenia.
Pierwszym krokiem w diagnozowaniu zespołu ślepej pętli jest zwykle badanie obrazowe, takie jak:
- Rezonans magnetyczny jamy brzusznej z kontrastem
Następnie mogą zostać wykonane dodatkowe testy, aby sprawdzić przerost bakterii w jelicie cienkim, słabe wchłanianie tłuszczu lub inne zaburzenia, które mogą powodować lub przyczyniać się do wystąpienia objawów:
- RTG jelita cienkiego - może ujawnić ślepą pętlę, uchyłkowatość, zwężenie jelita lub inne problemy strukturalne, a także długi czas przejścia, który może powodować przerost bakterii.
- Enterografia i enterokliza CT. Pomaga wykryć stany zapalne lub problemy strukturalne w jelitach i nieprawidłowości w innych narządach, takich jak trzustka.
- Wodorowy test oddechowy. Szybki wzrost wodoru wskazuje na słabe trawienie węglowodanów i przerost bakterii w jelicie cienkim. Chociaż powszechnie dostępny, ten test jest mniej czuły niż inne testy oddechowe.
- Test oddechowy z D-ksylozą. Ten test, który jest dokładniejszy niż wodorowy test oddechowy, mierzy ilość dwutlenku węgla w oddechu. Wysoki poziom dwutlenku węgla sugeruje przerost bakterii.
- Badanie stolca i posiew kału pod kątem tłuszczu kałowego, obecności pasożytów, białych krwinek.
- Aspirat i płynna hodowla jelita cienkiego. Jest to najbardziej czuły test na przerost bakterii. Aby pobrać próbkę płynu, lekarze wprowadzają długą, elastyczną rurkę (endoskop) w dół gardła i przez górny przewód pokarmowy do jelita cienkiego. Pobiera się próbkę płynu jelitowego, a następnie bada w laboratorium pod kątem wzrostu bakterii.
Leczenie
Gdy tylko jest to możliwe, leczenie opiera się na usunięciu podstawowej przyczyny choroby. Niestety nie zawsze jest to możliwe. W takim przypadku leczenie koncentruje się na korygowaniu niedoborów żywieniowych i eliminowaniu przerostu bakterii poprzez kilkutygodniową antybiotykoterapię.
- Terapia antybiotykowa
Dla większości chorych pierwszym sposobem leczenia przerostu bakterii są antybiotyki. Lekarze mogą rozpocząć to leczenie, jeśli objawy i historia choroby zdecydowanie sugerują, że przyczyną jest rozrost bakterii, nawet jeśli wyniki testów są niejednoznaczne lub w ogóle nie są wykonywane. Badania można przeprowadzić, jeśli antybiotykoterapia nie jest skuteczna.
Krótki cykl antybiotyków często znacznie zmniejsza liczbę nieprawidłowych bakterii. Zdarzają się jednak nawroty choroby po odstawieniu leków, w taki przypadku kolejna faza leczenia antybiotykami będzie trwała dłużej. Niektóre osoby z pętlą zastoinową mogą przez długi czas nie potrzebować antybiotyków, podczas gdy inne mogą ich potrzebować regularnie.
Lekarze mogą również przełączać się między różnymi antybiotykami, aby zapobiegać oporności bakterii. Antybiotyki niszczą większość bakterii jelitowych, zarówno normalnych, jak i nieprawidłowych. W rezultacie antybiotyki mogą powodować niektóre z problemów, które próbują wyleczyć, w tym biegunkę. Przełączanie się między różnymi lekami może pomóc uniknąć tego problemu.
- Uzupełnienie niedoborów żywieniowych
Korygowanie niedoborów żywieniowych jest kluczową częścią leczenia zespołu ślepej pętli, szczególnie u osób z poważną utratą wagi. Niedożywienie można leczyć, ale szkody, które powoduje, nie zawsze są odwracalne. W tym celu stosowane są:
- Suplementacja witamin i minerałów
Osoby z zespołem ślepej pętli mogą potrzebować domięśniowych zastrzyków witaminy B12, a także doustnych suplementów witamin A, D, E, wapnia i żelaza.
- Probiotyki pomagają przywrócić prawidłową florę bakteryjną.
- Dieta bez laktozy
Uszkodzenie jelita cienkiego może spowodować utratę zdolności trawienia cukru mlecznego (laktozy). W takim przypadku ważne jest, aby unikać większości produktów zawierających laktozę lub używać preparatów laktazy, które pomagają trawić cukier mleczny.
- Triglicerydy średniołańcuchowe
Większość tłuszczów w diecie składa się z długich łańcuchów cząsteczek tłuszczu (trójglicerydów). Niektóre osoby z zespołem ślepej pętli łatwiej trawią średniołańcuchowe trójglicerydy znajdujące się w oleju kokosowym. Triglicerydy o średniej długości łańcucha są czasami przepisywane jako suplement diety dla osób z ciężkim zespołem ślepej pętli skutkującym zespołem krótkiego jelita.
- Leczenie chirurgiczne
W wyjątkowych przypadkach może być konieczna chirurgiczna korekta pętli zastoinowej, te przypadki obejmują pooperacyjną ślepą pętlę, zwężenia lub przetoki.
Profilaktyka i badania
Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia zespołu ślepej pętli obejmują:
- Chirurgię żołądka z powodu otyłości lub wrzodów,
- Wadę strukturalną jelita cienkiego,
- Uraz jelita cienkiego,
- Nieprawidłowe przejście (przetoka) między dwoma segmentami jelita,
- Choroba Leśniowskiego-Crohna, chłoniak jelit lub twardzina skóry obejmująca jelito cienkie,
- Historia radioterapii brzucha,
- Cukrzycę
- Uchyłkowatość jelita cienkiego,
Osoba znajdująca się w grupie ryzyka powinna skonsultować się z lekarzem, jeśli zaobserwuje u siebie objawy mogące świadczyć o wystąpieniu pętli zastoinowej. Zespół ślepej pętli można leczyć. Ale jeśli składniki odżywcze nie zostaną dostarczone w odpowiednim momencie do organimu, może to doprowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych.
Bibliografia
Źródło zdjęcia: Pixabay.com
Więcej komentarzy...