W społeczeństwach zachodnich od wielu lat obserwuje się wzrost średniej długości życia. Ceną za długowieczność jest jednak większa zapadalność na demencję. Jedna z jej postaci - choroba Alzheimera - nie stanowi wyjątku: Amerykańska organizacja Alzheimer's Association szacuje, że cierpi na nią obecnie 5 milionów mieszkańców USA, a do 2050 r. liczba ta może zwiększyć się do 16 milionów. Liczba zgonów spowodowana tym schorzeniem wzrosła od 2000 r. o 89%, stanowiąc obecnie szóstą co do częstości przyczynę śmierci i zabijając więcej osób niż rak piersi i rak prostaty razem wzięte. Uważa się, że ryzyko zachorowania po 65. roku życia podwaja się co 5 lat.
Skoro choroba Alzheimera stanowi realne zagrożenie, warto wiedzieć, co sprzyja, a co przeciwdziała jej rozwojowi, oraz czy w najbliższym czasie mamy szansę na opracowanie nowego, skutecznego leczenia tej przypadłości. Na szczęście naukowcy nie próżnują i w ostatnim czasie opublikowali wyniki wielu interesujących badań.
Wiele mówi się ostatnio o zgubnym wpływie smogu na układ oddechowy, ale doniesienia z Ontario wskazują, że może on również sprzyjać demencji. Twórcy badania przez 11 lat śledzili stan zdrowia ponad 6 milinów Kanadyjczyków i zaobserwowali, że u osób mieszkających w pobliżu autostrad lub innych dróg o dużym natężeniu ruchu ryzyko rozwoju choroby Alzheimera wzrasta o kilka procent. Nie zaobserwowano natomiast podobnego związku z zachorowalnością na chorobę Parkinsona czy stwardnienie rozsiane. Wnioski Kanadyjczyków są spójne z wynikiem innego badania, w którym badano pośmiertnie mózgi osób z rozpoznaną za życia demencją. W ich tkance nerwowej wielu z nich wykazano obecność metali występujących w paliwach samochodowych, np. platyny czy przetwarzanego w wysokich temperaturach żelaza. To ostatnie może tworzyć wysoce toksyczny związek - tlenek żelaza. Jest on źródłem wolnych rodników, które, według naukowców, uszkadzają neurony i prowadzą do gromadzenia się w mózgu złogów białkowych zwanych amyloidem, co powoduje m. in. zaburzenia pamięci.
Kolejne doniesienia to dowód na to, że zdrowa dieta popłaca. Wykazano bowiem, że ryzyko choroby Alzheimera spada u osób, które regularnie spożywają oliwę extra virgin oraz owoce i warzywa takie jak truskawki, jabłka, ogórki czy cebula. Te ostatnie zawierają naturalny barwnik zwany fizetyną, który - jak się okazało - skutecznie zwalcza wolne rodniki. Oliwa natomiast sprawia, że komórki nerwowe skuteczniej "sprzątają" z otoczenia pozostałości po uszkodzonych neuronach i inne zbędne substancje, w tym amyloid i charakterystyczną dla choroby Alzheimera nieprawidłową formę białka tau. Oba te mechanizmy prowadzą ostatecznie do zmniejszenia stanu zapalnego w mózgu, a na dłuższą metę poprawiają funkcje poznawcze, w tym pamięć.
Osoby obarczone wysokim genetycznym ryzykiem choroby Alzheimera powinny natomiast polubić sport. Badacze z Wisconsin wykazali na grupie 93 osób w średnim wieku, że umiarkowana aktywność fizyczna normalizuje metabolizm glukozy w tych obszarach mózgu, w których jest on zaburzony u osób z demencją lub z dużym ryzykiem dziedzicznej choroby Alzheimera. Wysiłek o niewielkiej intensywności (np. powolny spacer) nie ma już niestety takich właściwości.
Skoro wiemy już, co zapobiega chorobie Alzheimera, przyjrzyjmy się teraz czynnikom, które mogą jej sprzyjać. Dwa niezależne badania wykazały, że istotnym zagrożeniem są zaburzenia snu - zarówno te przewlekłe, jak i częste "zarywanie nocy". Wzrost stężenia amyloidu w płynie mózgowo-rdzeniowym obserwowano już po jednej nieprzespanej nocy, a białka tau - po tygodniu. Specjaliści tłumaczą to następująco: gdy śpimy, płyn mózgowo-rdzeniowy wypłukuje zbędne i szkodliwe substancje spomiędzy komórek nerwowych. Bezsenność zaburza ten proces, prowadząc do stanu zapalnego wywołanego nagromadzeniem amyloidu i białka tau w mózgu, co z kolei uszkadza neurony, powodując zaburzenia pamięci.
Na szczęście nowe badania niosą nadzieję i dla tych, u których już zdiagnozowano chorobę Alzheimera. Po pierwsze, dzięki specjalnej technice mikroskopowej naukowcom udało się precyzyjnie określić strukturę chemiczną białka tau. Umożliwi to rozpoczęcie prac nad lekami, które będą wiązać się z jego powierzchnią i sprzyjać usuwaniu go z mózgu. Odkryto również, że enzym zwany endopeptydazą asparaginową (AEP) sprzyja powstawaniu białka tau i nasila jego toksyczne właściwości. Co więcej, AEP odgrywa również rolę w rozwoju choroby Parkinsona, a więc stworzenie leku blokującego jej aktywność miałoby ogromne znaczenie w terapii aż dwóch ciężkich schorzeń neurologicznych.
Zanim jednak naukowcy opracują nowe, rewolucyjne terapie, być może uda się pomóc pacjentom lekiem już istniejącym. Biorąc pod uwagę fakt, że aktywność mózgu u cierpiących na chorobę Alzheimera nierzadko ma podobny obraz jak u epileptyków, badacze z Harvardu postanowili wypróbować skuteczność leków przeciwpadaczkowych na niewielkiej grupie osób z demencją. Wybór padł na levetiracetam, który podano chorym trzykrotnie, a przed jego zastosowaniem, jak i po zastrzyku, poddano ich badaniu elektroencefalograficznemu. Okazało się, że levetiracetam znacznie normalizuje aktywność elektryczną mózgu, a tym samym jego długotrwałe stosowanie może zmniejszać nasilenie objawów kognitywnych i częściowo zapobiegać progresji choroby.
Ze wszystkich powyższych doniesień płynie prosty wniosek - aby uchronić się przed chorobą Alzheimera, warto zadbać o zdrową dietę, regularny, umiarkowany wysiłek fizyczny, czyste środowisko i spokojny sen. Jeśli jednak mimo stosowania profilaktyki demencja i tak zaatakuje, naukowcy i ich nowe pomysły terapeutyczne przybędą z odsieczą.
Źródła:
Scientists Have Uncovered The Atomic Structure of a Key Alzheimer's Protein
A Common Epilepsy Drug Can Fix Abnormal Brain Activity in Alzheimer's Disease
Bad sleep increases Alzheimer's-related brain proteins
Sleep disorders may predict Alzheimer's disease
New drug target for Parkinson's disease found
2017 Alzheimer's Disease Facts and Figures
Alzheimer's disease study links brain health, physical activity
Strawberry compound may prevent Alzheimer's
Extra-virgin olive oil preserves memory, protects brain against Alzheimer's
Grafika: 123rf.com
Grafiki
Słowa kluczowe
Przyznaj apteczki i podziel się opinią
Więcej komentarzy...