Przy patrzeniu na wprost obraz nieco się zamazuje, blaknie, a kontury przedmiotów falują. Przed oczami pojawia się szara lub czarna plama, która za nic nie chce zniknąć. Praca, prowadzenie samochodu, czytanie i inne ulubione czynności powoli stają się niewykonalne, a niewyraźna, centralnie położona plama stopniowo rozszerza się na boki. To właśnie objawy degeneracji plamki żółtej (ang. age-related macular degeneration) – choroby, która upośledza wzrok nawet 30% osób po 70. roku życia. Polega ona na zaniku fotoreceptorów – czyli komórek odbierających bodźce wzrokowe – w tym obszarze siatkówki, w którym jest ich najwięcej, a więc właśnie w plamce żółtej.
W Stanach Zjednoczonych na AMD cierpi już 1,7 miliona pacjentów, a szacuje się, że w 2020 roku ta liczba będzie wynosiła ok. 3 milionów. Wszystko za sprawą starzenia się społeczeństwa – degeneracja plamki żółtej nierozerwalnie wiąże się z wiekiem i żadne kuracje odmładzające nie są w stanie powstrzymać jej rozwoju. Zresztą skuteczne leczenie większości przypadków AMD w ogóle nie istnieje, zwłaszcza jeśli mowa o tzw. „suchej” postaci tej choroby, która nie wiąże się z powstawaniem nowych, nieprawidłowych naczyń w siatkówce. Na postać „mokrą”, czyli związaną z neowaskularyzacją, cierpi jedynie 10-20% chorych. Wprawdzie ta odmiana może doprowadzić do błyskawicznego pogorszenia wzroku (nawet w ciągu kilku dni, podczas gdy postać sucha rozwija się latami), ale szybka interwencja okulistyczna i zniszczenie nieprawidłowych naczyń krwionośnych hamują jej progresję.
Co zatem leży u podłoża częstszego, niezwiązanego z neowaskularyzacją wariantu AMD? Siatkówka nie składa się jedynie z fotoreceptorów. Buduje ją wiele warstw komórek, z których najbardziej zewnętrzną, graniczącą z błoną naczyniową stanowi tzw. nabłonek barwnikowy siatkówki. Od drugiej strony graniczy on właśnie z czopkami i pręcikami odbierającymi bodźce wzrokowe i nie jest to bynajmniej sąsiedztwo przypadkowe. Nabłonek barwnikowy ma bowiem za zadanie odżywiać fotoreceptory i chronić je przed uszkadzającymi czynnikami. Uważa się, że kaskada upośledzających wzrok zjawisk w AMD zaczyna się właśnie od degeneracji nabłonka barwnikowego. Stopniowo jego ubytek staje się na tyle rozległy, że sąsiadujące z nim czopki i pręciki po prostu zanikają. Niestety proces ten ma zwykle największe nasilenie w centralnej części siatkówki, stąd też pogorszenie widzenia przy patrzeniu na wprost, z zachowaniem widzenia obwodowego (które utrzymuje się nawet w najbardziej zaawansowanych postaciach, a więc AMD nigdy nie prowadzi do pełnej utraty wzroku).
Naukowcy doszli więc do wniosku, że aby powstrzymać degenerację plamki żółtej, należy w pierwszej kolejności odnowić nabłonek barwnikowy. Wykorzystali więc niezwykle popularne ostatnio embrionalne komórki macierzyste, bez których niejedno badanie naukowe nie mogłoby się obejść. Następnie wystymulowali ich różnicowanie do komórek nabłonka barwnikowego siatkówki i nanieśli ich pojedynczą warstwę na specjalny nośnik. Tak przygotowany implant wszczepili zaś do oczu czworga śmiałków z zaawansowaną postacią suchego AMD. Przez kolejne kilka miesięcy obserwowali, jak wszczepienie implantu wpływa na ostrość wzroku pacjentów i czy implant nie wywołuje działań niepożądanych.
Na szczęście efekty są obiecujące. U trzech osób udało się powstrzymać progresję choroby, a czwarta odnotowała nawet poprawę widzenia. Nie zaobserwowano negatywnego wpływu implantu na stan oka, a nawet więcej – w badaniu OCT (optyczna koherentna tomografia dna oka) zaobserwowano, że wszczepiony nabłonek integruje się z siatkówką biorcy, tworzy z nią trwałe połączenia i zaczyna normalnie funkcjonować.
Jeszcze za wcześnie, by mówić o rewolucji w okulistyce, potrzeba bowiem badań o znacznie większym zasięgu, na reprezentatywnej liczbie pacjentów. Być może w przyszłości uda się jednak zastosować podobne implanty nie tylko w krańcowym stadium AMD, ale też u osób, o których schorzenie dopiero się rozpoczyna. Niewykluczone, że pozwoliłoby to zatrzymać zwyrodnienie plamki żółtej i dłużej cieszyć się doskonałym wzrokiem, niezależnie od wieku.
Źródła:
Źródło filmu: AmerraMedical
Źródło grafiki: 123rf.com
Więcej komentarzy...