Termoregulacja to biologiczny mechanizm odpowiedzialny za utrzymanie stałej temperatury wewnętrznej ciała. System termoregulacji obejmuje podwzgórze w mózgu, a także gruczoły potowe, skórę i układ krążenia. Organizm ludzki utrzymuje temperaturę około 37°C za pomocą różnych procesów fizycznych. Należą do nich pocenie się, aby obniżyć temperaturę ciała, dreszcze, aby ją podnieść, oraz zwężenie lub rozluźnienie naczyń krwionośnych w celu zmiany przepływu krwi. Jeśli dana osoba nie jest w stanie regulować swojej temperatury, może się przegrzać, prowadząc do hipertermii. Możliwy jest również odwrotny proces - jeśli temperatura rdzenia spadnie poniżej bezpiecznego poziomu, spowoduje to hipotermię. Oba stany mogą potencjalnie zagrażać życiu.
Czym jest termoregulacja?
Kiedy termoregulacja działa tak, jak powinna, organizm działa na optymalnym poziomie. Zbyt wysoka lub zbyt niska temperatura może mieć wpływ na organy takie jak: serce, układ krążenia, mózg, przewód pokarmowy, płuca, nerki i wątroba.
Organizm ludzki wykorzystuje trzy mechanizmy:
- receptory,
- kumulacja i analiza danych w podwzgórzu,
- efektory układu termoregulacji.
W organizmie człowieka znajduje się system receptorów temperatury wokół ciała, aby określić, czy temperatura rdzenia jest zbyt wysoka, czy zimna. Receptory przekazują informacje do podwzgórza, które jest częścią mózgu. Podwzgórze działa jako centralna kontrola, wykorzystując otrzymywane informacje do produkcji hormonów zmieniających temperaturę ciała. Hormony te wysyłają sygnały do różnych części ciała, aby mogło reagować na ciepło lub zimno poprzez:
- pocenie się/dreszcze, czyli termogeneza,
- rozszerzone naczynia krwionośne/zwężone naczynia krwionośne,
- spadek metabolizmu/wzrost metabolizmu.
Zaburzenia termoregulacji
Zdrowy zakres temperatur dla ludzkiego ciała jest bardzo wąski. Jeśli organizm nie może utrzymać temperatury w tych granicach, to mogą rozwinąć się zaburzenia termoregulacji.
Hipertermia
Hipertermia występuje, gdy mechanizmy regulujące ciepło w organizmie zawodzą, a temperatura ciała staje się zbyt wysoka. Istnieje kilka rodzajów hipertermii, w tym skurcze cieplne, które objawiają się dużą potliwością i skurczami mięśni podczas ćwiczeń, zmęczenie cieplne, które jest poważniejsze i powoduje szereg objawów, w tym udar cieplny, który jest bardzo niebezpieczny Objawy wyczerpania cieplnego to np: blada, wilgotna lub zimna skóra, szybki lub słaby puls, zmęczenie, słabość, zawroty głowy, nudności lub wymioty.
Hipotermia
Hipotermia występuje, gdy organizm traci ciepło szybciej niż jest w stanie je wytworzyć. Długotrwałe narażenie na niskie temperatury może powodować hipotermię. Jej objawy obejmują m .in.: dreszcze, dezorientację, wyczerpanie lub uczucie dużego zmęczenia, niezdarność, bełkotliwą mowę, senność, zaniki pamięci. U małych dzieci i niemowląt hipotermia powoduje ponadto „chłodną skórę”, która może być jaskrawoczerwona u osób o jasnych odcieniach skóry. Spadek temperatury w określonych warunkach może być jednak korzystny. Warto jednak pamiętać o tym, że należy poddawać się jedynie „kontrolowanej hipotermii” - w ściśle określonych warunkach, pod okiem lekarza lub posiadając niezbędne doświadczenie. Specjaliści radzą, aby ograniczyć wzmożony wysiłek przy temperaturze -10°C, a przy spadku do -15°C powstrzymać się od aktywności fizycznej na zewnątrz. Korzyści mogą płynąć z celowego obniżenia temperatury ciała, jakie ma miejsce np. podczas morsowania. Popularne jest również korzystanie z kriokomory, w której temperatura spada aż do -120°C. Udowodniono, że sesje w komorze schładzającej organizm pozytywnie wpływają na nastrój i wspierają wydolność organizmu. Ponadto poprawia krążenie, oczyszcza organizm i sprawia, że skóra jest bardziej napięta. Schładzanie organizmu może nieść więc ze sobą pozytywne skutki, jednak w ściśle określonych warunkach.
Co może zaburzyć termoregulację?
Kilka czynników może wpływać na termoregulację, w tym warunki środowiskowe, choroby i niektóre leki, a także ekstremalna pogoda. Ekstremalne warunki pogodowe mogą znacząco wpłynąć na zdolność organizmu do regulowania temperatury. Hipotermia występuje, gdy dana osoba jest narażona na ekstremalnie niskie temperatury przez dłuższy czas. W takich przypadkach organizm szybko traci ciepło, a produkcja ciepła nie może nadążyć, powodując spadek temperatury ciała. Oprócz mrozów hipotermię może wywołać również nadmierne pocenie, narażenie na chłodny deszcz czy zanurzenie w zimnej wodzie. Z drugiej strony, upały i dłuższa ekspozycja na słońce mogą powodować przegrzanie organizmu. Innym ważnym czynnikiem jest wiek. Niemowlęta i osoby starsze są bardziej narażone na zaburzenia termoregulacji. Powodem tego jest fakt, że obie te grupy mają niższą masę mięśniową, zmniejszony odruch dreszczowy i niższą odporność. Starsi dorośli mają zwykle niższą temperaturę ciała i mogą nie mieć gorączki, gdy zachorują na chorobę wirusową lub bakteryjną. Czasami mogą zamiast tego rozwinąć hipotermię.
Bibliografia:
Więcej komentarzy...